other [ˈʌðə] pron.
1. другі́, яшчэ́ (адзі́н);
each other адзі́н аднаго́;
Where are the others? Дзе астатнія?
2. другі́, і́ншы;
in other words іна́чай ка́жучы
♦
the other day гэ́тымі дня́мі, на гэ́тых днях; няда́ўна, не так даўно́;
every other day праз дзень, ко́жныя два дні;
none other than ніхто́ і́ншы як;
no one other than she ніхто́, акрамя́ яе́;
I donʼt know any French people other than you. У мяне няма іншых французскіх знаёмых, акрамя цябе.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
сверх предлог с род.
1. (поверх чего-л.) на, зве́рху, паве́рх, наве́рх;
наде́ть сверх руба́шки надзе́ць паве́рх на саро́чку (наве́рх на саро́чку, зве́рху);
2. (превыше чего-л.) звыш (чаго); це́раз, праз (што);
расхо́ды сверх сме́ты выда́ткі звыш каштары́са;
3. (помимо чего-л.) апрача́, звыш (чаго);
сверх зарпла́ты он получи́л пре́мию звыш (апрача́) зарпла́ты ён атрыма́ў прэ́мію;
◊
сверх ожида́ния зусі́м неспадзява́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тре́тий в разн. знач. трэ́ці;
тре́тьего дня пазаўчо́ра;
в тре́тьем году́ пазале́тась, у пазаміну́лым го́дзе;
в тре́тьих па-трэ́цяе;
в тре́тий раз трэ́ці раз;
тре́тье лицо́ юр. трэ́цяя асо́ба;
в тре́тьем лице́ (говорить, писать) у трэ́цяй асо́бе;
тре́тье поколе́ние трэ́цяе пакале́нне;
◊
из тре́тьих рук праз трэ́ція ру́кі;
тре́тьей руки́ не ле́пшы, не ве́льмі што;
до тре́тьих петухо́в да трэ́ціх пе́ўняў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бе́ркут ’птушка арол.’ Рус. бе́ркут, укр. бе́рку́т. Запазычанне з цюрк. моў. Параўн. чагат. börküt, усх.-цюрк., казах. bürküt, тат. birkut і г. д. Фасмер, 1, 157; Праабражэнскі, 1, 24; Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 21 (параўн. і Шанскі, 1, Б, 98). Польск. berkut (праз усх.-слав. мовы; Брукнер, 21). Няясным, аднак, застаецца націск на першым складзе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́шлы ’растаропны’ (Мат. Гом.); ’знаходлівы, хітры’ (Цых.). Хутчэй за ўсё запазычана з рус. ушлый ’пранырлівы’, дзеепрыметнік ад уйти ’пайсці’, раней таксама ’пазбегнуць’; параўн. утвораныя ад таго ж кораня по́шлы ’моцны, дужы’, няпо́шлы ’нямоглы’ (Панюціч, Лексіка, 81), нядо́шлы ’тс’ і пад. Сюды ж, відаць, і ву́жлы ’праворны, спрытны’ (Яўс.) праз народна-этымалагічнае збліжэнне з вуж.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Глагала́ць ’голасна, рэзка гаварыць, гарланіць’ (Нас.). Рус. глаго́лать ’гаварыць, казаць’, укр. глаго́лати. Зыходным з’яўляецца ст.-слав., ц.-слав. глаголати ’казаць, гаварыць’ (што з’яўляецца рэдуплікаванай формай: *gol‑gol‑), з якога і запазычаны (праз царкоўную літ-py) усх.-слав. словы. У бел. мове націск змяніўся паводле дзеяслоўных тыпаў на ‑ati (‑аць), а семантыка набыла адценне жартаўлівасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мале́бен ’кароткае набажэнства за чыё-небудзь здароўе, поспехі, а таксама па нябожчыках’ (ТСБМ), малебенны ’набожны’ (мін., Сл. ПЗБ), малебства ’малебен’ (Др.-Падб.), укр. молебень, рус. молебен, ст.-рус. молебенъ (XV ст.) узыходзяць да прасл. субстантывізаванага прыметніка molьbьnъ, утворанага ад molьba пры дапамозе суфікса ‑ьnъ (Слаўскі, SP, 1, 136). Увайшло ў бел. мову праз ц.-слав.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Меха́ніка ’фізіка руху цел і стану раўнавагі, а таксама ўзаемадзеянне цел’, ’будова, канструяванне машын, апаратаў, прыстасаванняў’. Паводле Крукоўскага (Уплыў, 83), запазычана з рус. мовы, у якой механика (1709 г.) праз польск. ці ням. з лац. mēchanica ’механіка’ < ст.-грэч. μηχανική τέχνή ’уменне будаваць машыны’ (SWO, 461). Бел. лексема магла быць узята з польск. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мі́лаваць ’дараваць віну’, ’шкадаваць’, гіст. ’выказваць увагу, любіць’ (ТСБМ, Нас., Касп., Яруш., Растарг.), ’спачуваць і дапамагаць бедным, няшчасным і пакрыўджаным’ (КЭС, лаг.). Са ст.-рус. (праз рус. мову) миловати ’дараваць, выказваць ласку’, якое да прасл. milovati. Гл. мі́лы. Жураўскі (SlOr, 10 (1), 1961, 40) памылкова выводзіць ст.-бел. миловати са ст.-польск. miłować się.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наду́дліцца ’напіцца праз меру, насмактацца’ (Бяльк.). У аснове экспрэсіўнага ўтварэння — гукапераймальны элемент ‑дуд‑, што можа быць звязана з дуда, дуць (гл.), параўн. дудзіць ’іграць на дудзе’ і ’прагна піць’ (Байк. і Некр.), рус. надудо́литься, надуби́ться, надуда́риться ’напіцца ўдосталь’, а таксама іншыя дзеясловы з тым жа значэннем: надудо́ніцца, наду́ндзіцца і пад. (Трубачоў, Этим. сл., 5, 147).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)