эпі́чны

(гр. epikos)

1) які мае адносіны да эпасу, напісаны ў жанры эпасу, з’яўляецца эпасам (напр. э. твор);

2) уласцівы эпасу (напр. э. стыль);

3) перан. велічна-спакойны, вытрыманы (напр. э. тон).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

альтэра́цыя

(лац. alteratio = змяненне)

1) муз. павышэнне або паніжэнне гуку на паўтону або на тон;

2) біял. змяненне функцыі і будовы клетак, тканак і органаў пад уплывам механічных, электрычных, хімічных і іншых пашкоджанняў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

АЛІГАТО́НІКА

(ад аліга... + грэч. tonos тон),

сістэма з малой колькасцю гукаў, дзе ўсе тоны функцыянальна раўнапраўныя. Для алігатонікі характэрныя сціслыя мелодыі-мадэлі (тэрцавыя, квартавыя), экспрэсіўная сіла якіх заснавана на прынцыпе раўназначнасці ўсіх выразных сродкаў (ладавых, рытмічных, інтанацыйных, тэмбравых). У муз. фальклоры беларусаў тыповая для стараж. песеннага пласта, асабліва для песень каляндарна-земляробчага цыкла.

Літ.:

Квитка К.В. Ладовые системы в музыке славян и соседних народов // Избр. тр. М., 1971. Т. 1;

Елатов В.И. Ладовые основы белорусской народной музыки. Мн., 1964;

Можейко З.Я. Календарно-песенная культура Белоруссии. Мн., 1985.

З.Я.Мажэйка.

т. 1, с. 255

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРАДА́ЦЫЯ

(лац. gradatio ад gradus ступень),

стылістычная фігура, якая заключаецца ў тым, што словы ці выразы ў вершаваных радках групуюцца з нарастаннем (клімакс) або аслабленнем (антыклімакс) іх эмацыянальна-сэнсавай выразнасці. Градацыя ўзмацняе экспрэсію выказвання, узвышае яго тон. Напр., радкі з «Беларускай песні» У.Караткевіча:

Ты — наш сцяг, што нікому,

         нікому на свеце, нікому

Не дамо абсмяяць, апаганіць,

         забыць ці мячом зваяваць.

Часам градацыя кладзецца ў кампазіцыйную аснову ўсяго твора. Так, у першай палавіне 6-строфнага верша М.Танка «Калі мне сказалі» — градацыя нарастаючая, у другой — спадаючая.

т. 5, с. 385

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ángeben

*

1.

vt

1) ука́зваць, называ́ць, дава́ць зве́сткі

2) дано́сіць (на каго-н.)

den Ton ~ — задава́ць тон

2.

vi хвалі́цца, выхваля́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

peremptory

[pəˈremptəri]

adj.

1) зага́дны; станаўкі́ (пра асо́бу, тон)

2) катэгары́чны, неаспрэ́чны (патрабава́ньне)

a peremptory command — катэгары́чны зага́д

3) канчатко́вы; абсалю́тны; рашу́чы (пра адмо́ву)

a peremptory decree — канчатко́вая пастано́ва

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

formal

[ˈfɔrməl]

1.

adj.

1) фарма́льны; афіцы́йны (візы́т); урачы́сты; сухі́ (пакло́н, тон)

2) рэгуля́рны, сымэтры́чны

2.

n. informal

1) афіцы́йны ве́чар, які́ вымага́е вечаро́вага ўбо́ру

2) жано́чы вечаро́вы ўбо́р

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

окра́сить сов.

1. афарбава́ць, пафарбава́ць; (только в знач. — покрыть слоем краски) памалява́ць;

окра́сить пол памалява́ць (пафарбава́ць) падло́гу;

окра́сить пла́тье пафарбава́ць суке́нку;

2. перен. (придать особый тон, выразительный оттенок) афарбава́ць, нада́ць афарбо́ўку;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гра́віс

(лац. gravis = цяжкі)

1) тон складоў у старажытнагрэчаскай мове, які характарызуецца адсутнасцю павышэння голасу; супрацьпастаўляецца акуту;

2) від націску ў шведскай мове;

3) дыякрытычны знак (' ), які абазначае ў французскай графіцы ступень адкрытасці галосных.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

паддо́пытны, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца пад следствам. Паддопытныя арыштанты. / у знач. наз. паддо́пытны, ‑ага, м.; паддо́пытная, ‑ай, ж. Маёр прывык чуць розныя паказанні, але прызнанне Далінкі было такое нечаканае для следства, што Мядзведзеў не вытрымаў і здзіўлена паглядзеў на паддопытнага. Асіпенка. [Камароўскі:] — Раю пану змяніць тон размовы са мной. Я не панскі паддопытны. Машара. // Які прызначаны для тых, што знаходзяцца пад следствам. Паддопытнае аддзяленне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)