кваза́р
[англ. quasar, ад quasi(stellar) r(adiosource) = квазізоркавая радыёкрыніца]
астр. зоркападобная крыніца касмічнага выпрамянення, якая сілай святла ў многа разоў пераўзыходзіць Сонца.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
о́птыка
(гр. optike)
1) раздзел фізікі, які вывучае з’явы і ўласцівасці святла;
2) прыборы і інструменты, дзеянне якіх заснавана на законах гэтай навукі.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
АДБЕ́ЛЬВАННЕ,
бяленне, тэхналагічны працэс выдалення дамешкаў і знішчэння непажаданай натуральнай афарбоўкі матэрыялаў (натуральных і штучных валокнаў, паперы, воску, скуры, футра, пластычных мас і інш.) для надання ім белага колеру ці перад фарбаваннем. Хімічнае адбельванне ўключае папярэднюю апрацоўку матэрыялу хлорамінам, слабымі растворамі кіслот і шчолачаў або ферментатыўнымі прэпаратамі і наступнае ўздзеянне акісляльнікаў (гіпахларыту натрыю ці кальцыю, пераксіду вадароду, хларыту натрыю, перманганату калію) ці аднаўляльнікаў (сярністага газу, гідрасульфіту ці бісульфіту натрыю). Аптычнае адбельванне заснавана на дзеянні бясколерных флуарэсцыруючых арган. рэчываў — белафораў (вытворных стыльбену, аксазолу, імідазолу), якія ператвараюць УФ-выпрамяненне дзённага (сонечнага) святла ў сіне-фіялетавы колер бачнага святла і такім чынам кампенсуюць паглынанне святла забруджваннямі. Матэрыялы пры гэтым набываюць высокую ступень белізны, фарбаваныя — яркасць і кантрастнасць. Фатаграфічнае адбельванне — прамежкавая стадыя апрацоўкі каляровых і чорна-белых кіна- і фатаграфічных матэрыялаў, у выніку якой адбываецца акісленне метал. серабра відарыса акісляльнікамі (чырв. крывяная соль, біхрамат калію і інш.) у злучэнні белага колеру, што выдаляюцца пры далейшай апрацоўцы.
т. 1, с. 96
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
негаты́ў, ‑тыва, м.
Адбітак на фатаграфічнай пласцінцы (або плёнцы), на якім размеркаванне святла і ценю адваротнае сапраўднаму, а таксама фатаграфічная пласцінка (або плёнка) з такім адбіткам; проціл. пазітыў. Негатывы праяўляюцца, і карта воблачнасці адпаведная, часткі зямнога шара гатова. «Маладосць».
[Ад лац. negativum — адмоўнае.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кансе́рвы, ‑аў; адз. няма.
1. Прадукты харчавання, спецыяльна апрацаваныя (шляхам варкі, салення, стэрылізацыі) і расфасаваныя ў герметычную тару для доўгатэрміновага захоўвання. Рыбныя кансервы. Малочныя кансервы.
2. Спец. Акуляры, якія служаць для аховы вачэй ад яркага святла, пылу і інш.
[Фр. conserves.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзі́рачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Памянш. да дзірка (у 1 знач.); невялікая дзірка. Тысячы шчылінак і дзірачак загараліся на сонцы, і ўсё гумно налівалася бліскучымі патокамі святла, зіхцела, жыло і ззяла ў залатых праменнях. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хадня́, ‑і, ж.
Разм. Хадзьба, хаджэнне. Нарэшце.. [Вера] стамілася ад бясплодных пытанняў і ад хадні ў цесным пакоі. Мікуліч. Адам часта, хапаючыся, пастукаў у гулкую перагародку. Але гэта было залішне: цётка ўжо абудзілася, — відаць, ад святла і яго хадні. Вышынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
геліятрапі́зм
(ад гелія- + трапізм)
уласцівасць раслін рэагаваць рухам, паваротам на дзеянне сонечнага святла (гл. таксама фотатрапізм).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
геліяфо́бны
(ад гелія- + гр. phobos = страх)
які баіцца святла;
г-ыя расліны — ценялюбныя расліны (параўн. геліяфільны).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
рэфракто́метр
(ад лац. refractus = пераломлены + -метр)
фіз. прыбор для вымярэння паказчыкаў пераламлення святла ў розных целах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)