«АДРАВО́НЖ»,
прыватнаўласніцкі герб, якім карысталіся каля 60 родаў на Беларусі, Украіне, у Літве і Польшчы (Адравонжы, Аўгусціновічы, Высагерды, Кушалі, Капусты, Храптовічы, Шыдлавецкія і інш.). На чырвоным полі сярэбраная страла наканечнікам уверх і 2 вусамі ўніз; клейнод — на прылбіцы паўлінавыя пёры, на іх фоне такая ж страла ўбок. У Польшчы вядомы з 14 ст., у ВКЛ з 1413.
т. 1, с. 127
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ве́села,
1. Прысл. да вясёлы. Дружным хорам шчабечуць шпакі, весела пасвістваюць івалгі і дразды. Якімовіч.
2. безас. у знач. вык. Аб стане весялосці, радасным настроі. Вечарамі ў інтэрнатах было людна і весела. Грахоўскі. Весела на полі, Слаўна пад бярозкай, Хоць ты сядзь-спачынь. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
го́ла,
1. Прысл. да голы.
2. безас. у знач. вык. Пуста, нікога або нічога няма. Увечары на вуліцы стала пуста, гола: з канца ў канец не сустрэць чалавека. Скрыган. Мы ў полі, пры лесе, Ссякалі капусту. А сёння там гола, А сёння там пуста. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задажджы́цца, ‑джыцца; безас. зак.
Разм. Пра зацяжныя дажджы, дажджлівае надвор’е. Задажджылася на цэлыя суткі. □ У грыбныя часы, калі задажджыцца і работа спыніцца на полі, дзядзька Марцін браў каробку і хоць выхадзіць палавіну дня, затое ж прынясе такіх баравікоў, што хоць вязі на выстаўку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зе́лена,
1. Прысл. да зялёны (у 1, 2 знач.).
2. безас. у знач. вык. Пра наяўнасць зялёнай расліннасці. Было лета, самая зялёная пара яго. Зелена было на гародах, у полі, на балотах. Мележ.
•••
У вачах зелена — тое, што і у вачах зелянее (гл. зелянець).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іржы́шча і ржы́шча, ‑а, н.
1. Астаткі сцяблоў ад зжатага збожжа на полі. Яна скалола ў кроў Іржышчам жорсткім босенькія ногі. З. Астапенка. Заворвалася ржышча, якое не паспела яшчэ падсохнуць. Нікановіч.
2. Зжатае поле. Паабапал шашы.. цягнуліся .. палі: іржышча з невялікімі сціртамі, пасохлая.. кукуруза. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́пка 1, ‑і, ДМ ‑пцы, ж.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. капаць. Копка бульбы. Копка буракоў.
ко́пка 2, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Памянш. да капа; невялікая капа. На полі ветла, самавіта У рад стаялі копкі жыта, Так аздабляючы загоны. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасмя́гнуць і пасма́гнуць, ‑не; зак.
Перасохнуць (пра губы, рот). На шчоках з’явіліся чырвоныя плямы, зрэнкі расшыраны, губы пасмяглі. Лужанін. У .. [Хамовіча] пасмаглі вусны, перасохла ў горле. Мурашка. // Пасохнуць ад недахопу вільгаці і ад празмернага сонца (пра траву і пад.). Усё на полі, на агародах пасмягла. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прытапта́ць, ‑тапчу, ‑топчаш, ‑топча; зак., што.
Топчучы, прымяць, прыціснуць. Прытаптаць траву. □ Даміра разам з Максімам Шнякам прайшоўся па полі, прытаптаў дрэнна прылёгшыя земляныя скібы. Асіпенка. [Балатніцкі] закурыў люльку, некалькі разоў пацягнуў і выбіў аб пень тытунь, які яшчэ дыміўся, прытаптаў нагою, каб не зрабіць пажару. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пэ́ртыкі ’калкі, на якія вешалі калыску ў полі’ (трак., Сл. ПЗБ). Нагадвае польск. pręciki ’пруткі, кіёчкі’, памянш. ад pręt ’кіёк’, гл. прут ’тс’; пачатак слова, магчыма, трансфармаваны пад уплывам літоўскіх слоў тыпу perti̯s ’даўгавязы’, perti̯sti ’расцягнуцца’ і пад. Міжмоўная інавацыя на беларуска-літоўска-польскім сумежжы?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)