Труя́ 1 ‘атрута’ (ТС). Утворана пры дапамозе прасл. суф. *‑ja ад першаснай формы дзеяслова *tru‑ti ‘труціць’, як руя́ ‘гайня’ ад *ru‑ti ‘раўсці’ (Махэк₂, 532). Параўн. труі́зна (гл.).
Труя́ 2 ‘пацяруха’ (ТС, Альп.). Узыходзіць да прасл. *trouti ‘пераціраць, есці’, у якім ‑ou‑ перад зычным развілося ў ‑ū‑ ў аснове *tru‑ (ст.-слав. трути ‘пераціраць, есці’, рус. дыял. трутить ‘церці’), да якой далучаўся суф. *‑j‑a. Параўн. труха́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ну́жаць ’есці’: Навару Сцяпану чаго, а сама сала нужаю (чачэр., Мат. Гом.). Няясна; магчыма, ад нужа (гл.), семантычна трансфармацыя ад ’патрэба’ да ’ўжываць’ (= рус. ’потребляць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
глыну́ць, глыта́ць
1. schlúcken vt; verschlíngen* vt (прагна есці і г. д);
глыта́ць сло́вы Wörter verschlúcken, úndeutlich áussprechen*;
глыта́ць слёзы die Tränen [das Wéinen] unterdrücken;
глыну́ць го́ра viel Kúmmer erlében
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Еч ’стрававод’ (Янк. Мат.); параўн. рус. еча ’ежа’. Магчыма, ад *ěstja (> *есча > еча), якое ў сваю чаргу ад назоўніка estь (ст.-рус. ѣсть ’ежа’), ‑ěsti ’есці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Клыка́ць ’глытаць, выпіваць, есці’ (Нас., З нар. сл., Мат. Гом., ТС). Магчыма, кантамінацыя клюкаць 2 (гл.) і глытаць (гл.).
Клы́каць ’блытаць’ (Мат. Гом.). Гл. клычыць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пос́едам: сядзець поседам ’доўга, не ўставаючы, сядзець’ (ТСБМ). Ад пасядзець, сядзець (гл.), параўн. польск. posiad ’прысест, пасяджэнне’. Экспрэсіўнае ўтварэнне тыпу подбегам бегчы, поедам есці і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́лькнуць экспр. ’узлавацца’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Няясна, магчыма, да пу́лькаць ’есці, пускаючы пузыры’ (гл.), параўн. пузы‑ ры́ха ’тоўстая, сварлівая кабета’ і пузырыцца ’закіпаць, падымацца пузырамі’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жу́парыць, жупорыты ’есці марудна, многа’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. калін., іван., уладз. жу́парить, жупорить ’тс’. Бел., рус., відаць, адлюстроўваюць кантамінацыю жава́ць і жу́піць. Параўн. яшчэ жабанець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ке́рхаць 1 ’хваравіта пакашліваць, перхаць’ (ТСБМ). Гукапераймальнае.
Ке́рхаць 2 ’пра малое дзіця, якое плача, голас падае, есці хоча’ (КЭС, лаг.). Магчыма, кантамінацыя кіркаць (гл.) і перхаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераку́сваць, перакусі́ць
1. (дрот і г. д.) dúrchbeißen* vt, zerbéißen* vt;
2. разм (есці) ein wénig éssen*; etw. (A) zu sich néhmen*; éine Erfríschung zu sich néhmen* (нешта выпіць)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)