Спра́га 1 ‘праход у агароджы’, ‘жэрдка, якой закрываюць праход у агароджы’ (Варл., Сл. ПЗБ), про́га ‘праход у агароджы’ (полац., Нар. лекс.), ст.-бел. спро(к)га ‘тс’ (Яблонскіс). З літ. spragà, дыял. pragà ‘праход, прахон, пралом, шчыліна’ (гл. Лаўчутэ, Балтизмы, 50).
Спра́га 2 ‘смага’ (Арх. Федар., Ласт.). Дэвербатыў ад спрагці́ ‘падсмажыць’ (Сл. нар. фраз.), параўн. выраз kab ciebie spraha sprahła! (Федар. 4), гл. прагці. Іншы выраз каб ты спрогся! (пракляцце), што да спро́гчыся ‘здохнуць’ (Сцяцко Сл.), відаць, звязаны з літ. sprogti ‘здыхаць’, гл. таксама апрэгчыся.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Праціро́жна, проціро́жно ’насуперак, наперакор’ (ТС). Утварэнне ад проці (гл.) з другой часткай да рог (гл.), параўн. выраз у ро́жкі ’супраць каго-небудзь (выступаць)’; да ражон (гл.), параўн. ле́зці на ражо́н ’задзірацца’ ці пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ходя́чий в разн. знач. хадзя́чы;
ходя́чий больно́й хадзя́чы хво́ры;
ходя́чее выраже́ние хадзя́чы вы́раз;
ходя́чая и́стина хадзя́чая і́сціна;
ходя́чее мне́ние хадзя́чая ду́мка;
ходя́чая моне́та хадзя́чая мане́та.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
малавыра́зны, ‑ая, ‑ае.
Які недастаткова яскрава адлюстроўвае ўнутраны стан, якасць чалавека (пра вочы, выраз твару і пад.). Саханюк быў хлопец сухарлявы, досыць высокага росту, меў даволі прыгожы твар, але малавыразныя, жаўтавата-карыя вочы яго крыху псавалі. Колас. // Які недастаткова ярка перадае што‑н. Малавыразная мова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
славяні́зм, ‑а, м.
1. Слова або моўны зварот, запазычаныя неславянскай мовай з якой‑н. славянскай мовы. // Выраз або моўны зварот у неславянскай мове, утвораныя па ўзору, па мадэлі якой‑н. славянскай мовы.
2. Слова або зварот, якія ўвайшлі ў некаторыя славянскія мовы з царкоўнаславянскай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́ўгалаў (неугылыу) ’не сваім голасам’ (Бяльк.), неўгблоў ’абыякава, нецікава’ (ТС). Да галава, параўн. народны выраз не браць у галаву ’не турбавацца, не клапаціцца’, аднак першае з адзначаных значэнняў застаецца нявытлумачаным (збліжэнне з галець, галёкаць ’крычаць’?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
макарані́зм
(фр. macaronisme, ад іт. maccheroni = макароны)
1) іншамоўнае слова або выраз, якія ўжываюцца ў мове ў нязменным выглядзе;
2) іншамоўнае слова або выраз, уключаныя пісьменнікам у мову твора з захаваннем іх фанетыка-графічнай абалонкі ў стылістычных мэтах;
3) перан. празмернае ўжыванне на пісьме і ў размове іншамоўнай лексікі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
вульга́рны
(лац. vulgaris = просты, звычайны)
1) грубы, непрыстойны (напр. в. выраз, в-ыя манеры);
2) спрошчаны да скажэння (напр. в. матэрыялізм).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
вульга́рны
(лац. vulgaris = просты, звычайны)
1) грубы, непрыстойны (напр. в. выраз, в-ыя манеры);
2) спрошчаны да скажэння (напр. в. выклад вучэння).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Распо́рак ’разрэз, выраз у адзенні’ (Сцяшк., Сл. ПЗБ), распо́рка ’тс’ (Сл. ПЗБ). Параўн. польск. rozporek ’разрэз у адзенні’, славен. razporek ’тс’. Да пароць (гл.). Для славенскага слова Сной₂ (606) рэканструюе першаснае значэнне — ’месца, дзе адзенне распоратае’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)