Брыль 1 ’казырок летняй шапкі; шляпа’ (Касп., Бяльк., Бір. Дзярж., Шн., Гарэц., Інстр. I, Тарн., Маш., БРС, КЭС, лаг., Мядзв.). Укр. бриль. Запазычанне з польск. bryl ’тс’ (якое лічыцца запазычаннем з італ. ombrello ’парасон’; Варш. сл., 1, 215). Рыхардт, Poln., 37; Фасмер, 1, 214; Рудніцкі, 208 (лічыць, што польск. bryl < укр. < італ.?); Бернекер, 93.
Брыль 2, брылёк ’невялікі выступ над жаралом печы’ (Янк. Мат., Шушк., Інстр. I), ’карніз’ (Шат.). Відавочна, метафарызацыя да брыль 1 (гл.): ’брыль, казырок’ → ’казырок, навес’ → ’навес, выступ’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
на́бак нареч.
1. на́бок; (о головном уборе — ещё) набекре́нь;
капялю́ш збі́ўся н. — шля́па сби́лась на́бок (набекре́нь);
2. разг. на бокову́ю;
пад’е́ў і н. — нае́лся — и на бокову́ю
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Bonus dux bonum reddit comitem
Пры добрым правадніку ‒ добры спадарожнік.
При хорошем проводнике ‒ хороший спутник.
бел. Які поп, такі і прыход. Які пастух, такое і стада.
рус. Каков барин, таков и крестьянин. Каков пастырь, таковы и овцы. Каков пастух, таково и стадо. Каков хозяин, таков и слуга. Каков поп, таков и приход.
фр. Tel curé telle paroisse (Каков кюре/поп, таков и приход).
англ. Like priest, like people (Каков поп, таков и приход).
нем. Wie das Haupt, so die Glieder (Какова голова, таковы и конечности). Der Deckel ist würdig des Deckels (Крышка достойна крышки). Wie der Kopf, so der Hut (Какова голова, такова и шляпа). Wie das Fleisch, so die Suppe (Каково мясо, таков и суп).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Prudentia saepe vitantur pericula
Дзякуючы разважлівасці мы часта пазбягаем небяспекі.
Благодаря рассудительности мы часто избегаем опасности.
бел. Асцярожнага і Бог сцеражэ. Добра рызыка разумная. Ідзеш на дзень, хлеба бяры на два. Ідучы па кладачцы, на бакі не глядзі. Не зведаўшы броду, не сунься ў воду.
рус. Гляди под ноги: ничего не найдёшь, так хоть ноги не зашибёшь/так нос не расшибёшь. Гляди в оба, да не разбей лоба. Носи бороду на плече (т. е. оглядывайся), бережёного коня и зверь в лесу не берёт.
фр. Prudence est la mère de sûreté (Осторожность ‒ мать безопасности).
англ. Caution is the parent of safety (Осторожность ‒ мать безопасности).
нем. Den Behutsamen behütet auch Gott (Бережёного бережёт также Бог). Gute Hut erhält das Gut (Хорошая шляпа сохраняет добро).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
шля́пка ж.
1. (уменьш. к шля́па 1) капялю́шык, -ка м.;
2. (гриба и т. п.) ша́пачка, -кі ж., ша́пка, -кі ж.; (гвоздя, стержня и т. п.) пле́шка, -кі ж., гало́ўка, -кі ж.; (патрона) пя́тка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ВАЛЕ́РА, Валера-і-Алькала Галіяна (Valera y Alcalá Galiano) Хуан (18.10.1824, г. Кабра, Іспанія — 18.4.1905), іспанскі пісьменнік, грамадскі дзеяч. Чл. Каралеўскай акадэміі (1858). Па адукацыі юрыст. Быў на дыпламат. службе. У 1840-я г. выступіў як паэт і літ. крытык. Яго эстэт. погляды склаліся пад уплывам антычнага і рэнесансавага неаплатанізму. У раманах «Пепіта Хіменес» (1874), «Камандор Мендоса» (1877), «Донна Лус» (1879) выкрываў рэліг.-аскетычныя догмы. У рамане «Хуаніта Доўгая» (1895) паказаў, як каханне пераадольвае класава-саслоўныя перагародкі. Сац.-філас. аналіз краху, які перажывае інтэлігент пры сутыкненні з рэчаіснасцю, дадзены ў рамане «Ілюзіі доктара Фаусціна» (1875). Раман «Марсамор» (1899) — філас. прытча пра марнасць чалавечых жаданняў. Проза Валера, адметная незвычайным фармальным майстэрствам, псіхааналізам і філас. глыбінёй, — адна з вяршынь ісп. рэалізму 19 ст. Аўтар кніг літ.-крытычных артыкулаў. Пераклаў на ісп. мову «Фауст» І.В.Гётэ і «Дафніс і Хлоя» Лонга.
Тв.:
Рус. пер. — Хуанита Длинная. М., 1961;
Иллюзии доктора Фаустино. Л., 1970;
У кн.: Аларкон П.А. де. Треугольная шляпа;
Валера Х. Пепита Хименес;
Перес Гальдос Б. Донья Перфекта;
Бласко Ибаньес В. Кровь и песок. М., 1976.
К.М.Міхееў.
т. 3, с. 480
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сбиться в разн. знач. збі́цца, мног. пазбіва́цца;
лю́ди сбились в ку́чу лю́дзі збі́ліся (пазбіва́ліся) у ку́чу;
сбиться с доро́ги збі́цца з даро́гі;
сбиться с ног збі́цца (пазбіва́цца) з ног;
шля́па сбилась на́бок капялю́ш збі́ўся на бок;
подко́вы сбились падко́вы збі́ліся (пазбіва́ліся);
ма́сло сбилось ма́сла збі́лася;
сбиться в показа́ниях збі́цца (зблы́тацца) у паказа́ннях;
сбиться с та́кта збі́цца з та́кту.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вісе́ць несов., в разн. знач. висе́ть; (властвовать, господствовать над кем, чем — ещё) тяготе́ть (над кем, чем);
ля́мпа вісі́ць над стало́м — ла́мпа виси́т над столо́м;
капялю́ш вісі́ць на ве́шалцы — шля́па виси́т на ве́шалке;
аб’я́ва вісі́ць на дзвяра́х — объявле́ние виси́т на две́ри;
скала́ вісі́ць над даро́гай — скала́ виси́т над доро́гой;
суке́нка з аднаго́ бо́ку вісі́ць — пла́тье с одного́ бо́ку виси́т;
адна́ рука́ яго́ вісе́ла нерухо́ма — одна́ рука́ его́ висе́ла неподви́жно;
бяда́ вісе́ла над яго́ галаво́й — беда́ висе́ла (тяготе́ла) над его́ голово́й;
над ім вісі́ць пракля́цце — над ним виси́т (тяготе́ет) прокля́тие;
◊ в. на валаску́ — висе́ть на волоске́;
в. над ка́ркам — стоя́ть над душо́й;
в. на шы́і — висе́ть на ше́е;
в. на тэлефо́не — висе́ть на телефо́не;
в. на хвасце́ — висе́ть на хвосте́;
в. на языку́ — верте́ться на языке́;
в. (стая́ць) над душо́й (галаво́й) — висе́ть (стоя́ть) над душо́й (голово́й);
в. у паве́тры — висе́ть в во́здухе
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)