Не ўздумайце яго п.: яму трэба сёння садзіцца за руль.
|| зак.напаі́ць, -паю́, -по́іш, -по́іць; -по́ены.
|| наз.пае́нне, -я, н. (да 1 знач.).
П. жывёлы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Апа́чына ’прыстасаванне для кіравання плытом’ (Сцяшк.), пачы́н(а) ’вясло’ (Бяльк.). Ст.-бел., ст.-укр.опачина ’вясло’ (Сінаніма). Укр.опачина ’тс’, (о)пачина ’вязка галля, ламачча, лазы’. Ст.-польск.paczyna ’рулявое вясло’, чэш., славац.opačina ’вясло’, ст.-чэш.дыял.opačina ’руль’, ’доўгі брус у задняй частцы воза’, ’процівага’, паморск.pácəna ’руль’, макед.опачина ’зваротны бок’, серб.-харв.опа̀чина ’грубасць, жорсткасць, паскудства’, балг.опачина ’ўпартасць’, славен.opačina ’памылка’, балг.опашка хвост’, рус.дыял.опачина ’хара’. Паводле Міклашыча, Махэка, Брукнера, польскія, чэшскія, славацікія словы ўтвораны ад opak ’наадварот’, а першаснае значэнне іх ’руль’ (Брукнер, 380); лепш суаднесці гэтыя формы з дзеясловам тыпу ўкр.пачити ’паварачваць’. Значэнне ’вясло’ можа быць выведзена з ’руль, рулявое вясло’. Аднак на магчымасць сувязі з ст.-рус.опашь, балг.опашка ’хвост’ указвае фанетыка рус.сіб.опашня ’вялікае бакавое вясло на барках’; з чэшскім значэннем ’брус у возе’ параўн. рус.дыял.опашина ’бервяно паміж стойкамі ў штольні’. Укр.(о)пачина ’звязка’, згодна з Бялецкім-Насенкам, ад фашина, якое з ням.Faschine. Гл. фашына.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стырно́ ‘руль’ (ТСБМ, Ласт., Стан.), стыр ‘штыр, рулявое вясло’, ‘жэрдка, калок’ (ваўк., лудз., Сл. ПЗБ), стырнавы́, сты́рнік ‘галоўны плытнік, які кіруе плытом’ (ТСБМ), сты́рнік, стэ́рнік ‘тс’ (Сл. ПЗБ), стырнава́ць ‘кіраваць стырном’ (там жа), стыраваць ‘тс’ (Ласт.). Укр.стерно́, рус.паўд.стерно́, ст.-рус.стрънъ (XV ст.). Праз польск.ster ‘руль’ узыходзіць да с.-ням.stiure ‘тс’; гл. Фасмер, 3, 759; Праабражэнскі, 2, 385; Міклашыч, 322; ЕСУМ, 5, 413.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
handle bar
often handle bars — стырно́ -а́n., руль-я́m. (ро́вара, матацы́кла)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
kierownica
ж.
1.руль; стырно;
2.мат. дырэктрыса; накіравальная
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
корми́лоср. стырно́, -на́ср., руль, род. руля́м.;
◊
у корми́ла вла́сти каля́ стырна́ ўла́ды.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Lénkstange
f -, -n
1) стырно́, руль
2) тэх. шату́н, ця́га
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пра́віла ’палажэнне, якое выражае тую або іншую заканамернасць’, ’норма паводзін, прывычка’ (ТСБМ), праві́ло ’ачэп’ (ганц., Сл. ПЗБ), правы́ло ’тс’ (бяроз., Шатал.), праві́ла ’тоўстая доўгая жардзіна, пры дапамозе якой злучаюць зад і перад калёс, калі возяць бярвенне’ (в.-дзв., Шатал.). Рус.пра́вило ’правіла’, прави́ло ’руль, лінейка’, укр.прави́ло ’руль; частка шавецкай калодкі’, польск.prawidło ’правіла; частка шавецкай калодкі і да т. п.’, чэш., славац.pravidlo ’правіла’, в.-луж.prawidło, н.-луж.pšawidło, серб.-харв.пра̏вило, славен.pravilo, балг.правило ’правіла’. Прасл.*pravidlo. Як сведчаць значэнні слова ў рус. і інш. славянскіх мовах, першапачаткова гэта было nomina instrumenti з суф. ‑dlo ад praviti (гл. правіць). Адцягненае значэнне з’явілася ў выніку пераносу ’тое, што вызначала прыладай’, параўн. лац.rēgula ’лінейка’ і ’правіла’.