по́яс в разн. знач. по́яс, -са м.; (ремень) пас, па́са м.;

жа́ркий по́яс геогр. гара́чы по́яс;

спаса́тельный по́яс выратава́льны по́яс.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пас I м. реме́нь

пас II м., спорт. пас;

п. у цэнтр — пас в центр

пас III межд., карт. пас

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пого́н​II

1. воен. паго́н, -на м.;

2. (ремень, тесьма для носки чего-л.) шле́йка, -кі ж., рэ́мень, род. рэ́меня м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адпусці́цца сов.

1. отпусти́ться, осла́бнуть;

рэ́мень ~сці́ўся — реме́нь отпусти́лся;

2. (при закалке) отпусти́ться;

3. (перестать сердиться) отойти́;

4. (редко — не поставить в вину) прости́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Рэ́мень ’доўгая паласа, вырабленай скуры’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’раменная частка пугі’ (ТС), ’прывязка для прымацоўвання біча да цапільна’ (Шатал.), рэ́мінь ’раменны пас’ (Бяльк.), рэмянчык ’раменьчык’ (Сл. ПЗБ), рэменячка ’тс’ (ТС), рэменны ’раменны, зроблены са скуры’ (ТС), раме́нь ’рэмень’ (Сл. ПЗБ). Укр. ремінь, рус. ремень, польск. rzemień, rzemyk, н.-луж., в.-луж. rjemjeń, чэш. řemen, řemyk, славац. remeň, славен. jermen, серб. і харв. реме̑н, макед. ремен, балг. ремък. Прасл. *remy, Род. скл. *remene (Сной, 201). Не выключаюць і праславянскае запазычанне з нямецкай мовы, параўн. с.-в.-ням. rieme(n) ’тс’, с.-н.-ням. rēme, rēmen ’тс’ (Брукнер, 475; Чарных, 2, 110), але існуе думка, што ням. Riemen славянскае запазычанне (Даль, 3, 1675).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пасла́біць сов.

1. в разн. знач. осла́бить;

п. ціск — осла́бить давле́ние;

п. ка́ру — осла́бить наказа́ние;

2. (сделать менее натянутым, напряжённым) осла́бить, отпусти́ть;

п. папру́гу — осла́бить (отпусти́ть) реме́нь;

п. пружы́ну — осла́бить пружи́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Quam camus cassus, equus est melior mala passus

Лепш конь благі, чым пустая аброць.

Лучше конь хромой, чем пустая уздечка.

бел. Лепш пагана ехаць, чым добра ісці. Лепш мала, ніж нічога.

рус. Лучше хоть что-нибудь, чем ничего. Всё лучше того, как нет ничего. Малый барыш лучше большого наклада. Лучше даровое лыко, чем купленный ремень. Хорош и лунный свет, как солнца на небе нет.

фр. Mieux vaut peu que rien (Лучше меньше, чем ничего). Un petit gain vaut mieux que rien (Лучше маленькая прибыль, чем ничего).

англ. Better a lean jade that an empty halter (Лучше худая кляча, чем пустая уздечка).

нем. Etwas’ ist besser denn nichts (Что-нибудь лучше, чем ничего).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

перебро́сить сов., в разн. знач. перакі́нуць, мног. паперакіда́ць, паперакі́дваць;

перебро́сить реме́нь че́рез плечо́ перакі́нуць рэ́мень це́раз плячо́;

перебро́сить мост че́рез ре́ку перакі́нуць мост це́раз раку́;

перебро́сить войска́ перакі́нуць во́йскі;

перебро́сить ве́щи перакі́нуць (паперакіда́ць, паперакі́дваць) рэ́чы;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

отпусти́ть сов.

1. в разн. знач. адпусці́ць, мног. паадпуска́ць;

отпусти́ть дете́й на като́к адпусці́ць дзяце́й на като́к;

отпусти́ть реме́нь адпусці́ць рэ́мень;

отпусти́ть това́р адпусці́ць тава́р;

отпусти́ть бо́роду адпусці́ць бараду́;

отпусти́ть сре́дства адпусці́ць сро́дкі;

отпусти́ть шу́тку адпусці́ць жарт;

2. (простить) уст. адпусці́ць, дарава́ць;

отпусти́ть грехи́ рел. адпусці́ць (дарава́ць) грахі́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ра́мень ’вялікі балотны лес’ (Яшк.). Параўн. з рус. дыял. ра́мень ’суседні з ворнай зямлёй лес’, ’лес, які акаймляе поле’, ра́менье ’густы лес, што прымыкае да палеткаў’, ра́менка/обра́менье ’край, акраіна поля, абрамленне’, ’клін, паласа аднароднага лесу’, рям ’ельнік вакол балота’, рама ’акраінная вобласць’, ст.-рус. рама ’мяжа’, ’поле, што прымыкае да лесу’, рамение ’лес па краі ворнай зямлі, ускраек лесу’. Відаць, не звязана з рамя́ный ’вялізны, моцны, багаты’, як падае Фасмер (3, 440 з ранейшай літ-рай). Аткупшчыкоў (Из истории₂, 193–194) звязвае рус. дыял. ра́менье з *orati ’араць’, вызначаючы архаічную семантыку *orati як ’раздзяляць’. Адсюль першаснае значэнне не было звязана з лесам, і зыходнай базай з’яўляецца і.-е. *orə‑ ’араць, *er‑ ’зямля’, што ўзыходзіць да і.-е. *er‑/*or‑/*ar‑ з шырокай семантыкай ’раздзяляць, распорваць, рваць, драпаць’ з набыццём значэння ’пракопваць разоры’, параўн. літ. arti ’араць’, ardýti ’раздзяляць’ (Куркіна, Этимология–1997–1999, 82; там жа, 84–85, пра магчымую сувязь з раме́нь/рэ́мень, гл.). Паводле Аткупшчыкова (Из истории₂, 194) форма чляніцца на ра‑мень і стаіць у адным шэрагу з ра‑ло, ра‑тай (гл.), структурна падобная да рус. зна‑мень, ка‑мень і пла‑мень. Адсюль рамень < *ar‑mōn з семантыкай ’адараны ад лесу’ альбо ’узараны кавалак зямлі, пазбаўлены лесу’. Сной (гл. Бязлай, 3, 149) звязвае з славен. ramica ’мыта з тавару, пасланага праз мяжу’ і рэканструюе прасл. *ormy, *orma ’мяжа’ (= поле або лес) < і.-е. *orH‑men‑, *órH‑mā, да якіх узыходзіць прасл. *oriti (гл. разарыць). Беларускі матэрыял узяты з “другіх рук” (гл. Яшкін, Слоўнік, 573) і на фоне пераважна паўночнарускага ўжывання слова падаецца маланадзейным.

Раме́нь ’паласа вырабленай скуры’, ’скураны пояс, папруга’, рэ́мень ’тс’ (ТСБМ, Бяльк., Сл. ПЗБ, Ян.), ра́мень ’тс’ (ПСл), раму́шак ’папружка’ (свісл., Сл. рэг. лекс.), рэмушо́к ’тс’ (ТС), рэме́нь ’тс’ (ТС), рамі́нык ’тс’ (Сл. Брэс.), раме́нны, рамя́ны ’зроблены з рэменя, скураны’ (ТСБМ, Бяльк.; астрав., Сл. рэг. лекс.), параўн. укр. ремі́нь, ре́мінь, ст.-рус. ремык, рус. реме́нь ’тс’, польск. rzemień/rzemyk ’тс’, чэш. řernen ’рамень’, славац. remeň, в.-луж., н.-луж. rjemjeń, серб. ре̏мен, харв. rȅmēn, славен. jérmen, rȇmen, балг. ре́мък, ре́мен ’тс’, ст.-слав. ремень. Прасл. *remy, Р. скл. *remene. Далейшае паходжанне цьмянае. Мяркуецца, што першаснае значэнне ’папруга да ярма’ узыходзіць да і.-е. *or(ə)men‑ (гл. ярмо, яром). Малаверагодна запазычанне з ням. Riemen ’рэмень’ (Брукнер, 475). Шустар-Шэўц (2, 1226) лічыць іх роднаснымі. Лявіцкі (2, 89) вызначае германскую лексічную базу *rium‑ з семантыкай ’звязваць’ < і.-е. reum ’тс’, ст.-в.-ням. riomo ’скураная павязка, пояс, рэмень’. Гл. таксама Фасмер, 3, 468; Махэк₂, 530; Сной₂, 240; Глухак, 524.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)