pełnia
pełn|ia
ж.
1. паўната;
przedstawić się (pokazać) w całej ~i — цалкам праявіць (паказаць) сябе, праявіцца ва ўсёй сваёй паўнаце;
w ~i się z tobą zgadzam — я цалкам згодны (згодная) з табой;
2. поўня;
~ia księżyca — поўня;
wyglądać jak księżyc w ~i — выглядаць як поўня;
3. перан. вышэйшы пункт; разгар;
być w ~i sił — быць у самым росквіце;
~ia sezonu — разгар сезона;
~ia lata — разгар лета
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Плане́та ’нябеснае цела’ (ТСБМ), плянэ́та ’тс’ (Яруш.), планэ́та ’тс’ (Шат.), ’поўня’ (ігн., Сл. ПЗБ), плане́та ’лёс’ (ТСБМ; Юрч. СНЛ), ст.-бел. планета, плянета ’планета’, лёс’ (1518 г.) запазычана са ст.-польск. planeta (м. р.), płaneta ’тс’, якія з лац. planēta, ст.-грэч. πλανήτης ’які блукае’ < πλανάεσθαι ’блукаць’, πλανάειν ’збівацца з дарогі’ (Фасмер, Этюды, 151; Праабражэнскі, 2, 67; Банькоўскі, 2, 597). Сюды ж плане́тнік ’кніга прадказанняў’ (Юрч. СНЛ), параўн. ст.-чэш. planetník ’прадказальнік лёсу паводле планет’ (Махэк₃, 454), польск. planetnik ’астролаг, які ўмее прадказваць лёс па зорках’, ст.-рус. планитникъ ’астролаг’ (XVII ст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
księżyc
м. месяц;
księżyc w pełni — поўня;
księżyc na nowiu — маладзік;
nów ~a — маладзік; першая квадра;
przy świetle ~a — пры святле месяца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ме́сяц, ‑а, м.
1. Планета, самая блізкая да Зямлі. Месяц-маладзік. □ Ноч была цёмная — ні месяца, ні зорак на небе. Шыловіч.
2. Дванаццатая частка астранамічнага года, у якой ад 28 да 31 дня. Пёк добры мароз, хоць і быў ужо красавік месяц. Шамякін. Стаяў той асабліва прыгожы дзень, якія бываюць звычайна ў канцы жніўня месяца. Лынькоў. // Адрэзак часу ў 30 дзён, калі лічыць ад якога‑н. дня. Месяц прамінуў, як дзень. Гартны. Ішлі спачатку месяцы, потым мінуў год, другі. Ракітны.
•••
Поўны месяц — поўня.
Мядовы месяц — першы месяц пасля шлюбу ў маладых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
moon1 [mu:n] n. ме́сяц;
a full moon по́ўня;
a new moon маладзі́к;
the moon wanes ме́сяц убыва́е;
the moon waxes ме́сяц прыбыва́е
2. спадаро́жнік (планеты);
Jupiter’s moons спадаро́жнікі Юпі́тэра
♦
ask/cry for the moon infml жада́ць або́ патрабава́ць немагчы́мага;
be over the moon infml быць/адчува́ць сябе́ на сёмым не́бе;
once in a blue moon ве́льмі рэ́дка, ама́ль ніко́лі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
супы́нак, ‑нку, м.
1. Часовы перапынак у якім‑н. дзеянні; часовае спыненне чаго‑н. [Джулія], відаць, рада была супынку, аддыхвалася, узяўшыся рукой за вяршаліну сасонкі. Быкаў. Вось і вёска Русічы. Тут будзе супынак. Дубоўка.
2. Месца, дзе спыняецца аўтобус, трамвай, поезд і пад. для пасадкі і высадкі пасажыраў. Яшчэ ў цягніку [Васілінка] надумалася сысці на гэтым супынку, хоць добра ведала, што трэба да тых хутароў вёрст пяць дыбаць праз лес. Ус. Ты нямнога са мной пабыла, Не ўсплыла нават поўня, як глобус, На супынак маўкліва пайшла, Дзе спыніўся ружовы аўтобус. Ляпёшкін.
•••
Без супынку — не спыняючыся; бесперапынна. [Юрка] зрабіў гэта [практыкаванне] разоў шэсць без супынку. Ракітны. Нашы гарматы без супынку білі па нямецкіх батарэях і акопах. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АСТАШО́НАК Алесь
(Аляксандр Мікалаевіч; нарадзіўся 1.6.1954, Мінск),
бел. пісьменнік. Скончыў Мінскі пед. ін-т замежных моў (1976). Працаваў перакладчыкам у Алжыры, рэдактарам у БелЭн, штотыднёвіку «ЛІМ», у час. «Крыніца». Аўтар кніг прозы «Фарбы душы» (1989) і «П’яная кніга, або Жоўты колер белага снегу» (1996), п’ес «Іскры ўначы» (паст. 1982, апубл. 1986) і «Камедыянт, ці Узнёсласць сумнай надзеі» (паст. 1984, апубл. 1985), «Рэпетыцыя», «Спагада», «Ахвяра» (усе 1994). Творы Асташонка адметныя псіхалагізмам, філасафічнасцю, шырынёй жанрава-тэматычнага дыяпазону. Паводле сцэнарыяў Асташонка пастаўлены маст. тэлефільмы «Камедыянт» (1987) і «Сон» (1989, 1-я прэмія Міжнар. тыдня кіно ў Тэруэлі, Іспанія, 1989). Пераклаў на бел. мову з англ. раманы Б.Стокера «Дракула», Г.Макай «Бывай, жыццё, бывай, каханне!» (абодва 1992—93), Р.Стывенсана «Востраў скарбаў» (1993) і інш., п’есу Ю.О’Ніла «Поўня для пасынкаў лёсу» (паст. 1994), з франц. раман П.Буля «Планета малпаў» (1990), кн. Ж.Сіменона «Пад страхам смерці» (1992) і інш.
І.У.Саламевіч.
т. 2, с. 46
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЗНА́КІ АСТРАНАМІ́ЧНЫЯ І АСТРАЛАГІ́ЧНЫЯ,
умоўныя абазначэнні Сонца, Месяца, планет і інш. нябесных цел, а таксама задыякальных сузор’яў, планетных канфігурацый, фаз Месяца і да т.п. Карыстаюцца ў астр. і астралагічнай літаратуры, календарах (гл. табл.). Некаторыя знакі служаць для абазначэння месяцаў і дзён тыдня. Большасць з іх узнікла ў глыбокай старажытнасці.
Знакі астранамічныя і астралагічныя
| Знакі свяціл і дзён тыдня |
 — Сонца (нядзеля) |
 — Уран |
 — Месяц (панядзелак) |
 — Нептун |
 — Марс (аўторак) |
 — Плутон |
 — Меркурый (серада) |
⚷ — Хірон |
 — Юпітэр (чацвер) |
 — Зямля |
 — Венера (пятніца) |
 — камета |
 — Сатурн (субота) |
 — зорка |
| Знакі задыяка і месяцаў |
♈︎ — Авен (сакавік),
пункт вясенняга раўнадзенства |
♎︎ — Шалі (верасень),
пункт асенняга раўнадзенства |
| ♉︎ — Цялец (красавік) |
♏︎ — Скарпіён (кастрычнік) |
| ♊︎ — Блізняты (май) |
♐︎— Стралец (лістапад) |
| ♋︎ — Рак (чэрвень) |
♑︎ — Казярог (снежань) |
| ♌︎ — Леў (ліпень) |
♒︎ — Вадаліў (студзень) |
| ♍︎ — Дзева (жнівень) |
♓︎ — Рыбы (люты) |
| Знакі фаз Месяца |
 — маладзік |
 — поўня |
 — першая квадра |
 — апошняя квадра |
| Знакі аспектаў (узаемнага размяшчэння свяціл) |
| ☌ — злучэнне (рознасць даўгот 0°) |
□ — квадратура (90°) |
| ⚺ — сямісекстыль (30°) |
△ — трын (120°) |
| ⚼ — сяміквадрат (45°) |
⚻ — квінконцыя (150°) |
| ⚹ — секстыль (60°) |
☍ — процістаянне (180°) |
☊ — узыходны вузел,
даўгата яго ў арбіце |
☋ — сыходны вузел,
даўгата яго ў арбіце |
т. 7, с. 99
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
харо́шы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Прыгожы, прывабны. Вельмі харошага жаніха.. дачцэ [Лопаніхі] ўжо не шукаць, а гэты хоць і дохленькі, крываногі, ды ўсё ж — гаспадар. Кулакоўскі. Прыбяры пень, дык і пень будзе харошы. Прымаўка.
2. Які вызначаецца станоўчымі маральнымі, душэўнымі якасцямі. Харошы.. [Сымон Пятровіч] мужык, справядлівы... Грахоўскі. Харошы салдат ехаў з намі. Такі не толькі плашч-палатку аддасць, а калі трэба, то і сабою заслоніць. Хомчанка.
3. Добры, высакаякасны. Гэты невялікі рэстаран быў трэцяга разраду. Тут падавалі селядцы з бульбай, харошы капусны боршч з мясам, бульбяныя, грыбныя супы, гарохавы, фасолевы, грэцкую кашу. Пестрак. Харошы быў крук, моцны. Лынькоў. // Які прыносіць задавальненне; прыемны. [Гарлахвацкі:] Такія ўсякія харошыя ідэі прыходзяць у галаву, так лёгка працуецца. Крапіва. Маладыя, родныя, харошыя, Не крычыце пад маім акном У той час, як госцяю няпрошанай Узыходзіць поўня над сялом. Жычка.
4. (у сяброўскім звароце). Дарагі, любы, мілы. Мой харошы, мой саколік, Сэрца тваё чую. Абніму і, як ніколі, Моцна пацалую. А. Александровіч. — Другая рэч, Антось харошы: Таксама трэба мець і грошы, — Міхал прамовіў ціхім басам. Колас. — Добра, — засмяялася маці. — Памочнік ты мой харошы! Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́лный
1. в разн. знач. по́ўны;
по́лные вёдра по́ўныя вёдры;
рабо́та в по́лном разга́ре пра́ца ў по́ўным разга́ры;
по́лное собра́ние сочине́ний по́ўны збор тво́раў;
по́лная власть по́ўная ўла́да;
по́лные прилага́тельные грам. по́ўныя прыме́тнікі;
по́лная луна́ по́ўня;
по́лная тишина́ по́ўная цішыня́;
взгляд, по́лный ра́дости по́зірк, по́ўны ра́дасці;
ко́мната полна́ люде́й пако́й по́ўны людзе́й;
ему́ нет по́лных тридцати́ лет яму́ няма́ по́ўных трыццаці́ год;
2. (тучный) по́ўны; (толстый) то́ўсты;
по́лный мужчи́на по́ўны (то́ўсты) мужчы́на;
◊
по́лная ча́ша по́ўная ча́ша;
по́лным го́лосом на по́ўны го́лас;
в по́лном смы́сле сло́ва у по́ўным сэ́нсе сло́ва;
в по́лном пара́де у по́ўным пара́дзе;
хлопо́т по́лон рот погов. кло́патаў па ву́шы;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)