Разм. Той, хто многа працуе, працалюбівы чалавек. Дзе-ж гэта відана, каб .. чалавек сталы, працавік, руплівы гаспадар, раптам кінуў свой дом, сваю сям’ю, увесь набытак і павалокся ў свет?Колас.— Я працавік, нікому кепскага не рабіў, я пот ліў.Чорны.Дах над галавою і цяпло ў хаце кожнаму патрэбны. А хто робіць гэта? Нага брат працавік: цясляр і муляр.Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
pot, ~u
м.пот;
zlany ~em — заліты потам;
środek na ~y — патагонны сродак;
pracować w pocie czoła — працаваць да поту; цяжка працаваць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
глыто́к, ‑тка, м.
1. Аднаразовы рух глытальных мышцаў пры глытанні; глытальны рух. Піў захліпаючыся, глыбокімі глыткамі. Напіўшыся, прылёг на левы бок.Хомчанка.
2. Колькасць яды або вадкасці, якую можна праглынуць за раз. Маленькі глыток. □ [Лялькевіч] выцер рукавом пот і, закінуўшы галаву, пачаў піць павольна, смакуючы кожны глыток.Шамякін.// Зусім невялікая колькасць яды або пітва. У бязмежнай прасторы сіняй не знайсці ні глытка вады.А. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пе́на ’лёгкая пузырыстая маса на паверхні вадкасцей; маса, утвораная растворам мыла’ (ТСБМ, Шат., ТС, Сл. ПЗБ), ’пена на мыльнай вадзе’ (паўн.-усх., ЛА, 3), ’пот у каня’ (Сл. ПЗБ), ’плесня’ (арш., ЛА, 4). Сюды ж пе́нка ’пенка на малацэ’ (там жа), пе́нкі ’прыгаркі (бульба); ’лупіны (ад бульбы)’ (там жа), пе́няць ’пеніцца, пакрывацца пенай’ (Сл. ПЗБ). Укр.пі́на, рус.пе́на ’пена, сліна’, польск.piana, н.-луж.pěnki ’пена’, в.-луж.pěna ’накіп’; ’сліна ля рота’, чэш.pěna ’пена, накіп’, славац.pena ’тс’, славен.pẹ́na, ст.-славен.pejna, серб.-харв.пје̏на, харв.spjȅna, макед.пена, балг.пя́на, ст.-слав.пѣны ’пена, пена ля рота’. Прасл.*pěna, роднаснымі да якога будуць літ.spáinė ’смуга пены’, ст.-прус.spoayno ’пена піва, якое бродзіць’, лац.spūma ’пена, пырскі’, pūmex ’пемза’, ст.-в.-ням.veim, ст.-інд.phḗnas (м. р.), асец.fink ’пена, накіп’ < і.-е.*(s)poi̯ + *‑mn‑o/*‑mn‑ā (Фасмер, 3, 231. з літ-рай; Аткупшчыкоў, Из истории, 233 і 235).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
па́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак.
1.каго-што. Апрацоўваць парай, варам (для ачысткі, знішчэння насякомых і г.д.).
П. бочку.
П. бялізну.
2.каго (што). Хвастаць венікам (у лазні, каб выклікаць пот).
3.што. Варыць у закрытай пасудзіне пры дапамозе пары.
П. гарох.
4.каго. Вельмі цёпла апранаць (разм.).
Што ты парыш дзіця ў гэтым паліто.
5.што. Кіпяціць (пра малако).
6.безас. Пра вельмі гарачае вільготнае надвор’е.
Увесь дзень парыла.
◊
Парыць зямлю або косці (разм.) — не жыць, ляжаць у магіле.
|| звар.па́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца.
|| наз.па́ранне, -я, н. (да 1—5 знач.) іпа́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 1—5 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цуро́к, ‑рка, м.
1. Нешырокі струмень вады, вадкасці. З мяне на саматканы палавічок сцякалі цуркі вады.Грахоўскі.Барадаты рабочы, з цуркамі поту на поўным твары, адышоў ад хваіны.Гартны.
2.узнач.прысл.цурко́м. Струменем, бесперапынна (цячы, ліцца і пад.). Наташа адчувала, як па спіне цурком збягае пот.Асіпенка.Са стрэх лілося цурком; такога капяжу не было яшчэ ў гэтым годзе.Чарнышэвіч.Полымя ажно хапае за пальцы, і воск цурком цячэ ў місу.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́сека, ‑і, ДМ ‑сецы, ж.
1. Высечаная, выкарчаваная дзялянка лесу. Перад.. [Алёшкавымі] вачыма вырасла шырокая прагаліна — пасека.Якімовіч.Пасеку раскарчоўвалі і на ёй засявалі жыта, ярыну.Колас.
2. Поле на месцы выкарчаванага лесу. Дзе мой [селяніна] капне пот, — Дзірван, пасека Шуміць коласам, Урадлівасцю.Купала.
3. Месца, дзе размешчаны вуллі з пчоламі і спецыяльныя будынкі. Побач, у маладым яблыневым садку, была калгасная пасека, а там — гаспадарчыя будынкі, школа, млын.Кулакоўскі.[Пчолы] неслі ўзятак на новыя пасекі ў свае даўно абжытыя вуллі.Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
град, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Атмасферныя ападкі ў выглядзе крупінак лёду рознай велічыні. Вільготны сівер балюча біў у твар рэдкімі шрацінамі граду.Шамякін.Кудлатыя нізкія хмары бясконцаю кудзеляю рассцілаліся па небе, сеючы халодным дажджом і дробным градам.Колас.
2.перан.; чаго. Мноства чаго‑н. Яе [Любы] з’яўленне на полі жанкі зноў сустрэлі градам заўваг.Васілевіч.Некалькі мужчын, хто з канём, а хто без каня, уцякалі ў лес пад градам куль.Нікановіч.
3.узнач.прысл.гра́дам. У вялікай колькасці; патокам. З Кірылы ліўся пот градам, кашуля на целе была мокрай.Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
градм.
1. Hágel m -(e)s; Hágelwetter n -s;
ідзе́ град es hágelt;
2.перан.:
град куль Kúgelregen m -s;
град пыта́нняў Schwall [Únmenge] von Frágen;
сы́пацца градам hágeldicht fállen*, hágeln vi;
пот ліе́цца градам der Schweiß fließt in Strömen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
гара́чка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.
Разм.
1. Хвароба, пры якой у хворага бывае высокая тэмпература; ліхаманка. Два дні Марынка не выходзіла з кватэры бацькоў — ляжала ў пасцелі, перамагаючы гарачку і трызненне ў паўсне.Хадкевіч.
2.перан.; чаго або якая. Моцнае ўзрушэнне, захапленне, азарт. Гарачка нажывы. Карцёжная гарачка. □ Усіх [вяскоўцаў] ахапіла гарачка будаўніцтва, і кожны лез са скуры, каб зрабіць дах большы і лепшы.Шамякін.// Спешка ў якой‑н. рабоце. А пад хваінаю на грудзе Вакол стажка аж кішаць людзі, Гарачка ўсіх бярэ такая, Што пот ім вочы залівае, Бо хмара сіваю градою Ужо звісла нізка над зямлёю.Колас.
•••
Белая гарачка — захворванне, якое ўзнікае ў выніку алкагалізму і суправаджаецца трызненнем і галюцынацыямі.
Пароць гарачкугл. пароць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)