камя́к, -ка́ м.
1. ком, комо́к; (шерсти и т.п. — ещё) клок;
к. сне́гу — ком (комо́к) сне́га;
2. только мн., обл., см. камы́;
◊ пе́ршы блін ~ко́м — посл. пе́рвый блин ко́мом
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сустрэ́чны
1. в разн. знач. встре́чный;
с. ве́цер — встре́чный ве́тер;
с. план — встре́чный план;
с. аго́нь — встре́чный ого́нь;
2. в знач. сущ. встре́чный;
◊ пе́ршы с. — пе́рвый встре́чный;
с. і папярэ́чны — встре́чный и попере́чный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ЛАПА́ЦІН Герман Аляксандравіч
(25.1.1845, г. Ніжні Ноўгарад, Расія — 26.12.1918),
дзеяч рас. рэв. руху. Скончыў Пецярбургскі ун-т (1866). У студэнцкія гады далучыўся да народніцкага руху, чл. Ішуцінскага гуртка. Быў арыштаваны ў 1866 (вызвалены); у 1868 высланы ў г. Стаўрапаль. У пач. 1870 тайна выехаў у Парыж (дзе пачаў першы рус. пераклад «Капіталу» К.Маркса), потым у Лондан. З вер. 1870 чл. Ген. савета Інтэрнацыянала 1-га. У канцы 1870 выехаў у Сібір, каб вызваліць з ссылкі М.Г.Чарнышэўскага, але ў лют. 1871 арыштаваны ў Іркуцку, адкуль у 1873 уцёк у Парыж, Лондан; штогод тайна наведваў Расію. У 1879 арыштаваны ў Пецярбургу і сасланы ў Сярэднюю Азію, потым у Волагду, адкуль у 1883 уцёк за граніцу. З сак. 1884 зноў у Расіі, аднавіў дзейнасць «Народнай волі» і фактычна ўзначаліў яе. 18.10.1884 арыштаваны, у 1887 прыгавораны да смяротнага пакарання, замененага пажыццёвым зняволеннем у Шлісельбургскай крэпасці. Вызвалены ў 1905, ад паліт. дзейнасці адышоў.
Літ.:
Сайкин О.А. Первый русский переводчик «Капитала». М., 1983.
т. 9, с. 132
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
комI м. (комок) камя́к, -ка́ м.; (круглый — ещё) га́ла, -лы ж., га́лка, -кі ж.; (клубок) клубо́к, -бка́ м.;
ком сне́га камя́к сне́гу;
ком подкати́л к го́рлу клубо́к падкаці́ўся да го́рла;
◊
пе́рвый блин комом погов. пе́ршы блін камяко́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Nemo sine vitiis est/nascitur
Ніхто не бывае/не нараджаецца без заганаў.
Никто не бывает/не рождается без пороков.
бел. Не без граху. І на Машку бывае прамашка. І на дзеўку бывае грэх. Жыццё мучыць, жыццё і вучыць.
рус. Не без греха. Грех сладок, человек падок. Один Бог без греха. Без греха век не проживёшь.
фр. Nul vifs sans vices (Не без греха). Chacun a son péché mignon (У всякого свой грешок). Que celui qui est sans péché lui jette la première pierre (Пусть тот, кто без греха, бросит в неё первый камень).
англ. No man is wise at all times (Никто не мудр всё время).
нем. Süß ist die Sünde, schwach der Mensch (Сладость ‒ грех, слаб ‒ человек). Süß ist das Laster, schwach der Mensch (Сладок ‒ порок,слаб ‒ человек).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Sero venientibus ossa
Хто позна прыходзіць, таму косці.
Поздно приходящим ‒ кости.
бел. Хто позна прыязджае, той косці абгрызае. Апошняму госцю лыжка ў качарэжніку. Хто позна ходзіць, сам сабе шкодзіць.
рус. Кто поздно приходит, тот ничего не находит. Кто поздно пришёл, тому обглоданный мосол. Позднему гостю ‒ кости. Поздний гость гложет кость. Кто опоздает, тот воду хлебает. Кто зевает, тот воду хлебает. Щипать соловью калину, пропусти малину.
фр. Aux absents les os (Отсутствующим ‒ кости).
англ. First come, best served (Первый пришёл ‒ лучше обслужат). The early bird gets the late one’s breakfast (Ранняя птичка съедает и завтрак поздней).
нем. Wer zuletzt kommt, sitzt hinter der Tür (Кто приходит последним, тот сидит за дверью). Wer nicht kommt zur rechten Zeit, der soll haben, was übrigbleibt (Кто не приходит вовремя, должен иметь то, что остаётся).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
тур I м., в разн. знач. тур;
т. ва́льса — тур ва́льса;
апо́шні т. ша́хматнага чэмпіяна́ту — после́дний тур ша́хматного чемпиона́та;
пе́ршы т. вы́бараў — пе́рвый тур вы́боров
тур II м., воен., ист., гидр., спорт. тур
тур III м., зоол. тур
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перви́чный
1. пе́ршасны; (первый) пе́ршы;
перви́чная обмо́тка трансформа́тора эл. пе́ршасная (пе́ршая) абмо́тка трансфарма́тара;
перви́чные спирты́ хим. пе́ршасныя спірты́;
2. (первоначальный) першапачатко́вы; (низовой) пярві́чны;
перви́чная парторганиза́ция пярві́чная партарганіза́цыя;
перви́чный пери́од боле́зни першапачатко́вы перы́яд хваро́бы;
3. (основной) асно́ўны;
первичны́е при́знаки асно́ўныя адзна́кі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́гляд, -ду м.
1. взгляд, взор;
кі́нуць п. — бро́сить взгляд (взор);
2. (точка зрения) взгляд;
падзяля́ць чые́-не́будзь ~ды — разделя́ть чьи-л. взгля́ды;
◊ пункт ~ду — то́чка зре́ния;
з пе́ршага ~ду — с пе́рвого взгля́да;
на пе́ршы п. — на пе́рвый взгляд
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
-на́ццаць, частка складаных лічэбнікаў: адзіна́ццаць, двана́ццаць і пад., часам выступае ў форме ‑на́нцаць: адзіна́нцаць, петна́нцаць (ДАБМ), двана́нцаць (ТС) і інш. Паводле Карскага (2–3, 95), у ст.-бел. мове ужывалася самастойна ў спалучэнні з парадкавымі лічэбнікамі, якія абазначалі адзінкі: первый надцать (Статут 1529 г.), четверътое надъцать (Статут 1588 г.) побач з дванадъцатоє, шеснадъцатоє і г. д. Сустракаюцца і больш архаічныя формы: четверѕтого надесѧть (Тайна тайных XVI ст.), якія адлюстроўваюць зыходнае спалучэнне на десѧте (прасл. na desęte, параўн. dъva na desęte ’20’), гл. дзесяць. Формы з ‑нанцаць тлумачацца па-рознаму. Карскі (2–3, 93) лічыць, што н перад ц з’явілася пад уплывам «узмоцненага вымаўлення» н у ‑на‑ з ‑нна‑ ў лічэбніку адзінаццаць і па аналогіі ў іншых лічэбніках. Сабалеўскі супастаўляе беларускія формы з балгарскімі тыпу пендесет, девендесет і дапускае, што ў гэтых выпадках мела месца дысіміляцыя зубнога зычнага т (д) (ЖМНП, 314, 10, 64). Такой жа думкі прытрымліваліся Эндзелін (РФВ, 13, 113), Чарнышоў (Сб. Милетич. София, 1933, 196–198), адносна балгарскага матэрыялу Мірчаў (Неврокопският говор. София, 1936, 13–14). Іншыя версіі і меркаванні гл. Будэ, Изв. ОРЯС, 3, 3–4, 930–932; Чабярук, Лічэбнік, 37–38.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)