агрэ́ставы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да агрэсту, з’яўляецца агрэстам. Агрэставы куст. // Прыгатаваны з агрэсту, з агрэстам. Агрэставае варэнне.
2. у знач. наз. агрэ́ставыя, ‑ых. Сямейства двухдольных раслін, да якога адносяцца агрэст, парэчкі і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лісі́цкі, лісічкі ’чырвоныя парэчкі’ (ТС). Як і папярэдняе (лісіца 3), ягады названы так паводле чырвонага колеру.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Смарда́ ‘парэчкі, смародзіна’ (Бяльк.). Магчыма, вынік моцнай рэдукцыі другога галоснага ў *смарада́ (гл. смародзіна). Але не выключаны ўплыў яшчэ ст.-польск. smard ‘смурод’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ці́ўканне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. ціўкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. На кусту парэчкі весела заціўкала сінічка, і пры кожным ціўканні яна порстка круцілася ва ўсе бакі. Лынькоў. Неба праразалі імклівыя ластаўкі, .. але за лязгатам колаў не было чутно ні іх ціўкання, ні песень. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́сыны Парасткі ад карэння сліў, лазы, парэчкі, вішняў або вакол бярозавых, вярбовых пнёў (Слаўг., Ст.-дар.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Пуры́ны ’чорныя парэчкі’ (пін., Шатал.). Балтызм (Лаўчутэ, Балтизмы, 127); паводле меркаванняў, крыніцай паслужыла слова тыпу літ. puríena ’расліна мокрых лугоў’, звычайна ’лотаць’, што патрабуе дадатковых тлумачэнняў. Магчыма, звязана з папярэднім словам (гл.), параўн. пурышка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цьма 1, ‑ы, ж.
Адсутнасць святла; цемра. Ноч глухая. Ціха. Густа легла цьма. Колас.
цьма 2, ‑ы, ж.
1. Уст. У лікавай сістэме Старажытнай Русі — дзесяць тысяч.
2. Тое, што і процьма. Сітнякі стаяць, бы свечкі, Тут маліна і парэчкі — Розных ягад проста цьма. Колас. Ідзе машын па тракту цьма. Астрэйка.
•••
Цьма цьмушчая — вельмі многа, безліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
rozkrzewiać się
rozkrzewia|ć się
незак.
1. разрастацца;
porzeczki się ~ją — парэчкі разрастаюцца;
2. распаўсюджвацца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
КУСТ,
шматгадовая дрэвавая расліна, якая ў адрозненне ад дрэва разгаліноўваецца каля паверхні глебы. Гал. ствол маюць маладыя расліны, потым ён губляецца сярод новых стволікаў, якія ўтвараюцца са спячых пупышак каля асновы парасткаў. Выш. К. 0,8—6 м, працягласць жыцця — да некалькіх соцень гадоў. Пашыраны ва ўсіх раслінных зонах. У лясах умеранага пояса звычайна ўтвараюць падлесак. Форму К. могуць набываць дрэвы ў неспрыяльных кліматычных і глебава-прыродных умовах. Многія К. лек. (напр., бузіна, каліна, шыпшына), харч. (напр., агрэст, барбарыс, ляшчына, парэчкі), дэкар. (напр., бружмель, брызгліна, жарновец) расліны.
т. 9, с. 57
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ляду́начка ’ключыкі вясеннія, Primula veris L. macrocalyx Koch.’ Да ляду́нка ’патранташ’, якое з ладу́нка (гл.). (Ла‑ і ля‑ існавалі яшчэ ў ст.-бел. мове з прычыны розных крыніц запазычання: ла‑ з польск. ładunek, ля‑ з ням. Ladung). Матывацыя: кветкі ключыкаў размешчаны на сцябле адна за другой і выглядаюць як ячэйкі патранташа. Рус. ла́дан, лада́н — назвы самых розных раслін і ледуни́ца, ледуне́ц ’чырвоныя парэчкі’, відаць, з бел. лексемай не звязаны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)