Патла́ты ’кудлаты, калматы’ (ТСБМ, Некр.). Укр.па́тла, патла́тий, рус.паўд.па́тла, мн. лік па́тлы, сеўск.па́дла, ’тс’, па́тлать ’матляць’. Можна меркаваць, што крыніцай паходжання гэтага слова ці пасрэдніцамі з’яўляюцца цюрк. мовы, параўн. тур.patlak ’разбіты, трэснуты, расколаты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́хнуць ’спаць сапучы ці задаючы храпака’ (Нас.), ’гніць ад недахопу паветра’ (брасл., Сл. ПЗБ). Параўн. рус.дыял.то́хлый ’тухлы’, то́хнуть ’здыхаць, дохнуць’. З *тъх‑, генетычна звязанага з тхнуць (< *dъxnǫti) ’патыхаць’, ту́хнуць ’пратухаць’, тхлі́на ’падла’, гл. (Фасмер, 4, 89).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Schíndluder
n -s па́дла
mit j-m ~ tréiben* [spíelen] — здзе́кавацца з каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Псі́ца ж. р. ’сабака’ (Кос., Растарг.), псу́йка ’падла, псіна’ (ТС), псіца, невука ’пра старую жанчыну’ (Нас.), а таксама лисица‑псица (мін., Карскі, 1, 305). Параўн. укр.псиця, рус.дыял.псеца ’сучка’, славен.psica ’тс’. Дэрываты з розным суфіксальным афармленнем ад пёс (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
carrion
[ˈkæriən]1.
n.
1) па́длаf., n., мярцьвя́чына f.
2) гні́ль f.; бруд -у m.
2.
adj.
1) мярцьвя́цкі
2) які́ жы́віцца па́длаю
3) гнілы́, бру́дны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
спруцяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм.
1. Стаць халодным і цвёрдым; скарчанець, застыць (пра труп).
2. Памерці, акалець. Стары з-за крушні злажыўся з пістаноўкі, зараджанай куляй,.. і смальнуў. То немец і спруцянеў.Гурскі.
•••
Каб ты (ён, яна і пад.) спруцянеў — ужываецца як праклён. Голас у Саўкі быў сярдзіты, хрыплы ад кашлю: — Каб ты спруцянеў, каб ты, падла лапавухая.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тру́ша ‘няўдалы чалавек’ (воран., Сл. рэг. лекс.). Няясна. Магчыма, утворана пры дапамозе суф. ‑ша ад дзеяслова, блізкага да літ.trū́kti ‘не хапаць (некаму нечага)’, ‘трэскацца, разрывацца’.
ein ~ von éinem Fráuenzimmer [von éinem Wéibsstück] — сце́рва, падэ́рка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Каз ’скажэнне’ (Гарэц.), магчыма, сюды ж kazý (Федар. Рук.). Укр.каз ’шал, шаленства’, толькі ў прымаўцы «Нехай на тебе каз найде!», рус.наўг., кем., арх.казь ’дрэнь, бруд; падла’. Рус. слова адрозніваецца фармальна і семантычна і, магчыма, наогул сюды не адносіцца, польск.дыял.kaz ’загана’, ’бяльмо’, чэш.kaz ’агрэх, дэфект (напрыклад, у тканіне)’, славац.kaz ’недахоп, дэфект’, славен.kàz ’загана, немач’, ’дэфект у тканіне’, серб.-харв.каз ’вырадак’ (слова адзначана ў XVIII ст.). Меркаваць аб статусе як бел., так і іншых слоў цяжка; Трубачоў (Эт. сл., 9, 174–175) лічыць, што прыведзеныя формы дазваляюць рэканструяваць прасл.kazъ — адваротнае вытворнае ад kaziti, гл. казіць. Што датычыцца статуса бел.каз, параўн. яшчэ ўсх.-бел.кажены ’пракажоны’ і сказа ’дэфект і да т. п.’ (гл.).
1. Здзерці з усіх бакоў, з усёй паверхні чаго‑н. верхні слой, пакрыццё і пад.; абдзерці. Абадраць кару. □ Да абеду гумно абадралі: свіцілася голае — сохамі, кроквамі, рабрынамі жэрдак.Мележ.// Падрапаць руку, твар і пад. Драпануў Вараны ў кусты направа, абадраў аб каравы пень на баку скуру і залапатаў капытамі ўніз, к рэчцы.Чорны.
2.перан.Разм. Тое, што і абабраць (у 2 знач.).
•••
Абадраць (абдзерці, абабраць, аблупіць) як ліпку — адабраць усё начыста, аграбіць. Айда, мурзатыя, на працу! Што? Яны нас хутка абдзяруць, як ліпку!Лынькоў.
Абадраць як сідараву казу — абадраць, абабраць поўнасцю, цалкам. А Мікіцёнак учора каня купіў у Даўгінаве, але кульгавы, падла, і Мікіцёнак усунуў сорак рублёў цыгану, чорту лысаму. Абадралі як сідараву казу.Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)