ВІ́ДАР

(Vidor) Кінг Уоліс (8.2.1894, г. Галвестан, штат Тэхас, ЗША — 1.11.1982),

амерыканскі кінарэжысёр, прадзюсер. Пасля вучобы ў Ваен. акадэміі ў Тэхасе пачаў здымаць сюжэты для кінахронікі (1913). З 1917 у Галівудзе. З 1923 у фірме «Метро-Голдвін-Маер», дзе паставіў практычна ўсе свае фільмы. Яны з’явіліся этапам у развіцці рэаліст. кірунку ў амер. кінамастацтве: «Вялікі парад» (1925), «Натоўп» (1928), «Хлеб наш надзённы» (1934), «Цытадэль» (1938, паводле аднайм. рамана А.Кроніна), «Вайна і мір» (1956; паводле Л.Талстога; разам з італьян. кінематаграфістамі). Пасля 1959 ставіў кароткаметражныя эксперым. фільмы. Спец. прэмія «Оскар» 1978.

т. 4, с. 140

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

bread [bred] n.

1. хлеб;

a loaf/slice/piece of bread бо́хан/лу́ста/кава́лак хле́ба;

white/brown bread бе́лы/чо́рны хлеб;

daily bread хлеб надзённы

2. infml, dated гро́шы

♦

take the bread out of smb.’s mouth адабра́ць у каго́-н. пра́цу і тым са́мым пакі́нуць яго́ без сро́дкаў на пражыццё

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

staff​2 [stɑ:f] n.

1. персана́л, ка́дры;

be on the staff бы́ць у шта́це;

cut down the staff скарача́ць шта́ты;

staff members супрацо́ўнікі (установы);

the teaching staff наста́ўнікі; прафе́сарска-выкла́дчыцкі саста́ў;

the nursing staff сярэ́дні медыцы́нскі персана́л

2. mil. штаб;

the General Staff генера́льны штаб

♦

the staff of life lit. надзённы хлеб, гало́ўныя праду́кты харчава́ння

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

vital [ˈvaɪtl] adj.

1. (to, for) істо́тны, надзённы; неабхо́дны, ва́жны;

It is vital that… Важна, што…;

of vital importance жыццёва ва́жна;

a vital question найважне́йшае пыта́нне;

play a vital role (і)гра́ць гало́ўную ро́лю

2. fml энергі́чны, жывы́, дынамі́чны;

a vital personality чалаве́к, по́ўны эне́ргіі

3. жыццёвы;

vital organs жыццёва ва́жныя о́рганы;

vital functions жыццядзе́йнасць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ВІРТА́ Мікалай Яўгенавіч

(19.12.1906, в. Вялікая Лазаўка Тамбоўскай вобл., Расія — 9.1.1976),

рускі пісьменнік. Друкаваўся з 1923. У рамане «Адзінота» (1935; Дзярж. прэмія СССР 1941; па яго матывах напісана п’еса «Зямля», паст. 1937) афіцыёзная трактоўка Антонава паўстання. Аўтар раманаў «Заканамернасць» (1937), «Вячэрні звон» (1951), «Стэп ды стэп наўкол...» (1960) і інш., п’ес «Змова» (1938), «Салдаты Сталінграда» (1944), «Хлеб наш надзённы» (1947; Дзярж. прэмія СССР 1948), «Змова асуджаных» (1948; Дзярж. прэмія СССР 1949) і інш., аповесцей, нарысаў, франтавых карэспандэнцый. Яму належаць кінасцэнарыі (у т. л. «Сталінградская бітва», 1949; Дзярж. прэмія СССР 1950). Многія творы Вірты адзначаны ўплывам «тэорыі бесканфліктнасці».

Тв.:

Собр. соч. Т. 1—4. М., 1980—82.

т. 4, с. 192

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

БО́РУТА

(Boruta) Казіс (6.1.1905, в. Кулакай Марыямпальскага р-на, Літва — 9.3.1965),

літоўскі пісьменнік. Засл. дз. культ. Літвы (1965). Вучыўся ў Каўнаскім (1924—26) і Венскім (1926—30) ун-тах. Аўтар зб-каў паэзіі «Песні пра ніцыя вербы», «Літва крыжоў» (абодва 1927), «Хлеб надзённы» (1934), «Вершы і паэмы» (1938), аповесцяў «Млын Балтарагіса» (1945), «Прыгоды Юргіса Пакятурыса» (1963), раманаў «Драўляныя дзівосы» (1938), «Пайшлі, каб прынесці на сваіх плячах сонца» (1940), кнігі казак «Неба падае» (1955) і інш. Паэзія Борута вылучаецца экспрэсіўнасцю, проза — фалькл. стылізацыяй. На бел. мову паэт. творы Борута перакладалі Г.Кляўко і А.Разанаў (у кн. «Літоўская савецкая паэзія», т. І, 1977), прозу — Разанаў (у зб. «Бурштынавыя пацеркі», 1984).

Тв.:

Raštai. Т. 1—10. Vilnius, 1970—76.

А.Лапінскене.

т. 3, с. 218

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АГЛЯ́Д,

1) сціслае абагульненае паведамленне (у друку, на радыё і тэлебачанні) пра падзеі, што адбыліся за пэўны прамежак часу ў грамадскім жыцці, навуцы, тэхніцы, мастацтве, л-ры (агляд міжнар. падзей, навуковы, тэатральны, літаратурны).

2) Від паказу, у якім сродкамі тэатра (кіно, радыё, тэлебачання, эстрады) падаюцца падзеі, з’явы, факты жыцця. Складаецца з асобных сцэн, эстрадных, харэагр., муз., вак. нумароў, аб’яднаных агульным сюжэтам. Узнік у 1830-я г. ў Францыі, меў надзённы характар. З канца 19 ст. ператварыўся ў пацешлівыя відовішчы (рэвю, мюзік-хол). У бел. нар. тэатры своеасаблівай формай агляду былі ігрышчы, выступленні скамарохаў, школьнага тэатра, батлейкі, у якіх дэманстраваліся бытавыя сцэны з тагачаснага жыцця. У 1920—30-я г. форму агляду мелі агітац.-маст. паказы на актуальныя паліт. ці вытворча-быт. тэмы. Выкарыстоўваецца ў сучасных тэатрах сатыры і мініяцюр.

3) Форма паказу дасягненняў прафес. ці самадзейнага мастацтва — выстаўка, дэкада, конкурс, паказ, свята, фестываль і інш.

т. 1, с. 77

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

кро́ўны

1. (пра сваяцтва) гл крэўны;

2. (вельмі блізкі) náhestehend; ínnig;

3. (пра жывёл) (réin)rássig, Rásse-, Vóllblut-;

кро́ўн конь Rássepferd n -es, -e, Vóllblut n -(e)s, Vóllblüter m -s, -;

4. (надзённы):

кро́ўны інтарэ́с vitáles [vi-] [úr¦eigenstes] Interésse;

кро́ўны во́раг Tódfeind m -es, -e;

кро́ўная кры́ўда tödliche Beléidigung;

кро́ўная по́мста Blútrache f -;

кро́ўныя гро́шы разм sáuer verdíentes Geld;

кро́ўная по́вязь die Bánde des Blútes

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

хлеб, -а, мн. хлябы́, хлябо́ў, м.

1. толькі адз. Прадукт харчавання, які выпякаецца з мукі.

Чорны х.

Сітны х.

Пшанічны х.

2. толькі адз. Зерне, якое мелецца на муку.

Нарыхтоўка хлеба.

Уборка хлеба.

Х. — усяму галава (прыказка).

3. Зерневыя расліны (жыта, пшаніца і пад.) на корані.

Добра ўрадзіў хлеб.

Хлябы ў рост чалавека.

4. толькі адз., перан. Сродкі для існавання, заробак.

Цяжкай працай здабываць свой х.

Адабраць чужы х.

◊

Аб адным хлебе (разм.) — у нястачы, адчуваючы недахоп у ежы.

Без хлеба сядзець (разм.) — быць незабяспечаным сродкамі для існавання.

Жыць на ласкавым хлебе (разм.) — жыць на чыім-н. утрыманні, з чыёй-н. ласкі.

Зайцаў хлеб — рэшткі яды, прывезеныя з поля, з лесу дзецям.

І то хлеб (разм.) — і гэта добра.

Лёгкі хлеб (разм.) — пра лёгкую, бестурботную працу.

Надзённы хлеб — тое, што патрэбна для жыцця.

Не вялікі хлеб (разм.) —

1) не вельмі добра;

2) невысокая аплата працы, не зусім забяспечаныя ўмовы жыцця.

Пасадзіць на хлеб і ваду (разм.) — пакараць голадам, абмежаваць у ядзе каго-н.

Хлеб ды соль (разм.) — прыемнага, добрага апетыту (пажаданне таму, каго засталі за ядой).

Цяжкі хлеб (разм.) — праца, якая патрабуе вялікіх намаганняў, цяжкая фізічная праца.

|| памянш.-ласк. хлябо́к, -бка́, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. хле́бны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

chleb

м.

1. хлеб;

chleb razowy — жытні (аржаны) хлеб;

chleb pytłowy — пытляваны хлеб;

2. перан. хлеб, заробак;

lekki chleb — лёгкі хлеб;

za ~em — у пошуках хлеба;

chleb powszedni — хлеб надзённы;

być na łaskawym ~ie — быць нахлебнікам;

nie z jednego pieca chleb jadał — бывалы; бывалец;

o ~ie i wodzie — на вадзе і хлебе;

nie samym ~em żyje człowiek — не адным хлебам жыве чалавек

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)