словазмяне́нне, ‑я, н.

Утварэнне граматычных форм аднаго і таго ж слова, якія выражаюць яго адносіны да іншых слоў. У сістэму форм словазмянення дзеяслова ўваходзяць у першую чаргу формы ладу (абвесны, загадны і ўмоўны). Граматыка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ímperativ

m -s, -e грам. зага́дны лад; філас., філал. імператыў

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

władczy

уладны; загадны;

władczy ton — уладны (катэгарычны) тон

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

імператы́ўны

(лац. imperativus)

загадны;

і. мандат — абавязковы да выканання наказ выбаршчыкаў свайму дэпутату;

2) юр. які не дапускае выбару (проціл. дыспазітыўны).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

узя́ць, вазьму́, во́зьмеш, во́зьме; узя́ў, узяла́, -ло́; вазьмі́; узя́ты; зак.

1. гл. браць.

2. каго (што). Арыштаваць (разм.).

3. Ужыв. ў спалучэнні са злучнікамі «ды» і «дый» або «ды і» і іншым дзеясловам пры абазначэнні нечаканага, раптоўнага дзеяння (разм.).

А я вазьму ды (дый) скажу.

Узяў ды і кінуў усё тут.

У. і (ды, дый) паехаць.

4. Загадны лад і інфінітыў, звычайна ў спалучэнні з «хоць», «хоць бы», ужыв. пры прапанове звярнуць на што-н. увагу (разм.).

Вазьміце (або ўзяць) хоць бы гэты выпадак.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прика́зный

1. прил. зага́дны;

2. прил., ист. прыка́зны;

прика́зные лю́ди прыка́зныя лю́дзі;

3. прил. (канцелярский) уст., пренебр. канцыля́рскі;

прика́зный стиль канцыля́рскі стыль;

4. сущ., ист. прыка́зны, -нага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Зага́д ’распарадженне’. Рус. дыял. зага́д, кур., арл., смал., калуж., уладз., ’тое, што загадана, задума, намер’, смал., зах. ’распараджэнне, наказ’. Бязафіксны наз. ад дзеяслова загадаць ’мець намер’ > ’даручаць’ > ’наказаць, распараджацца’. Толькі ў бел. літар. мове замацавалася знач. ’афіцыйнае распарадженне’, прычым яно звязана з адпаведным значэннем у дзеяслова, а таму замацаванне, відаць, адбывалася адначасова ў дзеяслове і назоўніку. Яшчэ ў Насовіча зага́ды ’затеи, выдумки’, зага́дываць ’затевать’, ’повелевать, управлять, распоряжаться’, зага́дчык ’затейщик’, ’распорядитель’, зага́дны ’затейливый, загадочный’. Таму верагодна, што замацаванне сучасных значэнняў адбывалася ў асноўным у сав. час.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

peremptory

[pəˈremptəri]

adj.

1) зага́дны; станаўкі́ (пра асо́бу, тон)

2) катэгары́чны, неаспрэ́чны (патрабава́ньне)

a peremptory command — катэгары́чны зага́д

3) канчатко́вы; абсалю́тны; рашу́чы (пра адмо́ву)

a peremptory decree — канчатко́вая пастано́ва

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

няха́й, часц. і злуч.

1. часц. Утварае загадны лад дзеяслова са знач. загаду, неабходнасці, заахвочвання.

Н. працуюць.

Н. звіняць з расою косы.

2. часц. У спалучэнні з часціцай «бы» выражае дапушчэнне з адценнем пажадання магчымасці дзеяння, якое не адбылося.

Н. бы самі так папрацавалі.

3. часц. У сказах з дзеясловамі загаднага ладу ўзмацняе пажаданне (разм.).

Н. ты згары!

4. злуч. уступальны. Хоць; нягледзячы на тое, што.

Задача н. цяжкая, але выканальная.

◊

Няхай бог крые (мінуе, ратуе, бароніць) (разм.) — ужыв. як пажаданне пазбаўлення ад чаго-н. непрыемнага.

Няхай яго (яе, іх, цябе, вас) немач (разм.) — праклён са знач. «чорт яго (яе, іх, цябе, вас) бяры».

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

mode

I [moʊd]

n.

1) спо́саб -у m.

2) Gram. лад -у m.

the indicative (imperative) mode — абве́сны (зага́дны) лад

3) Mus. лад -у m., тана́льнасьць f.

II [moʊd]

n.

1) мо́да f.

2) звы́чай -ю m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)