Pelle sub agnina latitat mens saepe lupina

Пад авечай шкурай хаваецца часта воўчая душа.

Под овечьей шкурой прячется часто волчья душа.

бел. Перабраўся воўк у аўчыну. Авечка, а з клыкамі. Анёлам ляцеў, а чортам сеў.

рус. Волк в овечьей шкуре. Гладка шёрстка, да коготок востёр. Глядит лисой, а пахнет волком.

фр. Le loup qui s’est fait agneau (Волк прикинулся овцой). Faire l’agneau (Прикинуться овечкой).

англ. Wolf in sheep’s clothing (Волк в овечьей шкуре).

нем. Ein Wolf im Schafspelz (Волк в шкуре овцы).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Lupus pilum mutat, non mentem

Воўк мяняе шкуру, але не нораў.

Волк меняет шкуру, но не нрав.

бел. Воўк кожны год ліняе, а натуры не мяняе. Змяя ведае адну навуку ‒ кусаць.

рус. Волк каждый год линяет, но обычая не меняет/а всё сер бывает.

фр. Les loups peuvent perdre leurs dents, mais non leur nature (Волк может потерять свои зубы, но не природу).

англ. You cannot make a crab walk straight (Нельзя заставить рака ходить вперёд).

нем. Der Wolf ändert wohl das Haar, doch bleibt er wie er war (Волк меняет шерсть, но остается тем, кем был). Der Wolf läßt wohl sein Haar, aber nicht sein Nicken (Волк оставляет свою шерсть, но никогда свои повадки).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Трэ́тар ‘трэск’, ‘рэха’: як даў, аж трэтар пайшоў (Касп.; полац., Волк.; в.-дзв., Шатал.), ‘водгалас, водгук, розгалас’ (Вушац. сл.; полац., Нар. лекс.), ‘шум, гвалт, піск’ (рас., Шатал.). Ca ст.-польск. treta, treter ‘шум, шуміха, гармідар, замяшанне, блытаніна, разброд’ (XVI ст.), якое разглядаецца як метафарычнае да першаснага treta ‘рынак, рыначная плошча’, што да ням. tret ‘тс’ (Вінцэнц). Няпэўна. Відаць, не звязанае са ст.-слав. тръторъ (трътъръ), што перадавала грэч. ταρταρος ‘апраметная, пекла’ (СССл.), аднак, паводле Рачавай (Slavia, 79, 1, 106), роднаснае ц.-слав. трътрати ‘выдаваць гук’, балг. търторя ‘балбатаць, мармытаць’, славен. triráti ‘тс’ і іншым гукапераймальным дзеясловам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Cornix cornici nunquam oculum effodit

Груган гругану ніколі вока не выдзеўбе.

Ворон ворону никогда глаз не выклюет.

бел. Змяя змяю не кусае. Злодзей злодзея не выдасць. Груган гругану вока не клюе.

рус. Ворон ворону глаза не выклюет. Волк волком не травится (а поп попом не судится). Волк волка не съест. Волк волку хвоста не отдавит.

фр. Corbeau contre corbeau ne se crèvent jamais les yeux (Ворон ворону глаз не выклюет).

англ. Dog does not eat dog (Собака собаку не съест).

нем. Eine Krähe hackt der anderen die Augen nicht aus (Одна ворона не выклюет глаза другой).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Cum lupus addiscit psalmos, desiderat agnos

Нават калі воўк вывучыў псалом, ён усё роўна прагне ягнят.

Даже если волк выучит псалом, он всё равно жаждет ягнят.

бел. Хто нарадзіўся ваўком, той лісою не стане.

рус. Кривое веретено не исправится. С чем кто родился, с тем и останется. Чёрная ряса не спасёт, а белая в грех не введёт. Нет за кожей, не пришьёшь к коже. Как чёрта ни крести, а он всё равно кричит: пусти!

фр. Les loups peuvent perdre leurs dents mais non leur nature (Волки могут терять свои зубы, но не свою природу).

англ. The wolf may lose his teeth, but never his nature (Волк может потерять зубы, но не свою натуру).

нем. Ein Wolf im Schafspelz (Волк в овечьей шкуре).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Lupus vetus non cadit in foveam

Стары воўк не трапляе ў яму.

Старый волк не попадает в яму.

Гл.: Annosa...

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Homo homini lupus est (Plautus)

Чалавек чалавеку воўк.

Человек человеку волк.

бел. Быка бойся спераду, а чалавека з усіх бакоў.

рус. Друг у друга ломоть из рук выбивает. Козла бойся спереди, коня ‒ сзади, а человека ‒ со всех сторон. Злой чело век у кого милости просит, того и поносит. Злой человек у кого ест да пьёт, с того же и голову рвёт.

фр. Il faut se carder du devant d’un bœuf, du derrière d’un âne et d’un moine de tous côtés (Надо остерегаться козла спереди, осла сзади, а монаха ‒ со всех сторон).

англ. Man is a wolf to man (Человек человеку волк).

нем. Den Geißbock fürchte von vorn, das Pferd von hinten, den bös-haften Menschen von allen Seiten (Бойся козла спереди, коня сзади, злого человека со всех сторон). Ein Mensch ist des anderen Wolf (Человек человеку волк).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Semel in laqueum vulpes

Калі-небудзь ліса [трапляе] у пастку.

Когда-нибудь лиса [попадает] в западню.

бел. Валачыў воўк, павалаклі і ваўка. Пабілі ката мышыныя слёзкі. І мядзведзю ў губу ўдзяюць кольца.

рус. Ловит волк, ловят и волка. Таскал волк овец ‒ потащи ли и волка. И лиса хитра, да шкуру её продают. И на старуху бывает проруха.

фр. Tant vole la mouche qu’elle est prise (Столько муха летает, пока не попадётся).

англ. The biter [is sometimes] bit (Кусающего [иногда] кусают).

нем. Alle Füchse kommen endlich beim Kürschner zusammen (Все лисы собираются в конце концов у скорняка).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Туры́ць ‘гнаць, прымушаць хутка рабіць што-небудзь, імчаць’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Гарэц., Бяльк., Яўс., Ласт., ТС, Варл., Волк., Растарг.), ‘гнаць, штурхаць’ (Вушац. сл.), ‘везці нешта грувасткае’ (ТСБМ, Кал.), ‘бязмэтна траціць, раскідаць’ (Растарг.), ту́рыць (ту́рытсь) ‘прымушаць, паганяць’ (Шпіл.), ‘гнаць (пра самагонку)’ (Зайка Кос.), ту́ріць ‘рабіць нешта непрыстойнае’: культура — дзе стаіць, там і туря (ветк., Palaeoslavica, 23, 1, 173), туры́ты ‘гнаць’ (Сл. Брэс., Арх. Вяр.; драг. З нар. сл.), туры́цца ‘гнацца, бегчы следам, даганяючы’ (Рэг. сл. Віц.). Параўн. укр. ту́ри́ти ‘гнаць, выганяць’, рус. тури́ть ‘падганяць, гнаць, пудзіць’, польск. дыял. turać ‘абарочваць, каціць’, каш. tuřëć ‘хутка ехаць’, серб., харв. tȕřiti ‘штурхаць, піхаць, класці’, славен. túrati ‘піхаць, тузаць’, макед. тури ‘пакласці, паставіць’, балг. ту́рям ‘ставіць, класці’. Прасл. *turiti і *turati ‘піхаць, паганяць, гнаць’ без пэўнай далейшай этымалогіі (SEK, 5, 181); паводле Глухака (645), узыходзіць да і.-е. *tour‑, няпэўна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ты́лі-ты́лі — пра ігру на гармоніку (мсцісл., Нар. лекс.), пра ігру на скрыпцы (Шат.): тылі́‑тылі́ скрыпачка — прыпеўка ў казцы (Кліх, Пятк. 3), тылі́ ‘гулі, забавы’ (полац., Волк.), тылі́‑тылі́‑тылі‑лі́, каб капустку улілі́ — рыфмаванка (барыс., Дзіц. фальклор). Параўн. укр. тілі́, тілілі́ ‘тс’. Гукапераймальныя імітатывы. Ад іх утвораны тылі́каць, тылілі́каць — пра ігру (часцей за ўсё няўмелую) на музычным інструменце (ТСБМ, Мат. Маг., Шат.), ‘тромкаць, дрынкаць’ (Мат. Гом.), тылілі́каць ‘спяваць песню без слоў’, ‘дакучаць спевамі’ (Янк. 2, Мат. Маг.). Сюды ж з нарашчэннямі тылілі́каць ‘спяваць без слоў’ (Сцяшк. Сл.), тылілі́мкаць ‘няўмела іграць, пілікаць’ (ТС). “Звонкі” варыянт ды́лі‑ды́лі: ды́лі‑ды́лі, скрыпачка (Федар. 2), які Карскі (Труды, 395) звязваў з літ. dilinti ‘церці, шараваць’, dilti ‘знішчаць трэннем’, што няпэўна. Відаць, незалежнае ўтварэнне тылі́‑тылі́ — падзыўныя для кароў (ДАБМ, камент., 895), магчыма, узыходзяць да дыялектнай назвы цяляці, параўн. тылюк, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)