цвэ́гаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Ледзь жыць, ліпець (пра стан здароўя). Жонка памерла, і ён ледзь цвэгае. // Жыць у нястачы. Не згадзіліся браць балота-сенажаці. Каб менш было выкупу.. І гэтак цэлы век. Бо трэба было ўсё ж такі жыць. І жылі. Цвэгалі-жылі без свайго сена. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
unbroken
[ʌnˈbroʊkən]
adj.
1) неразьбі́ты, непалама́ны, цэ́лы
2) безупы́нны, бесьперапы́нны
He had eight hours of unbroken sleep — Ён спаў бесьперапы́нна во́сем гадзі́наў
3) неаб’е́жджаны, непрыру́чаны
an unbroken horse — непрыру́чаны конь
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
адня́ць, -німу́, -німеш, -німе; -ня́ў, -няла́, -ло́; -німі́; адня́ты; зак.
1. што. Адцзяліць ад чаго-н., адвесці ўбок.
А. драбіны ад сцяны.
2. што. Тое, што і ампутаваць.
А. хвораму нагу.
3. што. Паменшыць лік на некалькі адзінак.
Ад пяці а. два.
4. што. Прымусіць патраціць час, сілы і пад.
Нарада адняла цэлы дзень.
5. безас., што. Паралізаваць, пазбавіць здольнасці гаварыць, хадзіць і пад.
Адняло мову.
Адняло ногі.
|| незак. адніма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і адыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. адніма́нне, -я, н. і адыма́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
safe
[seɪf]
1.
adj.
1) бясьпе́чны, пэ́ўны
а) We feel safe here — Мы тут чу́емся бясьпе́чнымі
б) Keep money in a safe place — Трыма́й гро́шы ў бясьпе́чным ме́сцы
2) непашко́джаны, цэ́лы
He returned from war safe and sound — Ён вярну́ўся з вайны́ цэ́лы й здаро́вы
3) асьцяро́жны, аба́члівы
a safe move — асьцяро́жны крок
4) надзе́йны, пэ́ўны
a safe guide — надзе́йны правадні́к
2.
n.
сэйф -а m., незгара́льная ша́фа
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
względny
względn|y
1. адносны, параўнальны;
2. досыць добры; неблагі;
zaimek ~y грам. адносны займеннік;
liczba ~a мат. цэлы лік
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
boży
boż|y
божы;
cały ~y dzień — увесь (цэлы) божы дзень; Boże Narodzenie — Божае нараджэнне;
~a krówka заал. божая кароўка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
радні́ць несов., в разн. знач. родни́ть;
р. адну́ сям’ю́ з друго́й — родни́ть одну́ семью́ с друго́й;
цэ́лы рад адзна́к р. чалаве́ка і ма́лпу — це́лый ряд при́знаков родни́т челове́ка и обезья́ну
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Нузда́ць ’цугляць, трымаць у строгасці’, ’вуздаць, кілзаць’ (Бяльк.), ’звязваць звенні плыта’ (беразін., З нар. сл.), сюды ж нуздд ’вуздэчка’ (Ян.), ну́зды, нуздакі ’вяроўкі, звітыя з бярозавых або лазовых вітак ці гужбы для звязкі паасобных звенняў у цэлы плыт’ (расон., беразін., барыс., З нар. сл.), укр. нуздати ’цугляць, надзяваць вуздэчку’, нузда ’вуздэчка’, рус. пуздать ’тс’. Ад за‑нуздаць ’зацугляць’ (< ⁺за‑уздать, н устаўное, Карскі, 1, 325), гл. вузда; зыходзячы з плытагонных тэрмінаў, не выключана паходжанне ад навуз ’навязка’, параўн. рус. науз ’частка конскай збруі’ з другасным збліжэннем да вузда (паўзуну з‑ X узда).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́птаць ‘працаваць дома; таптацца, хадзіць цэлы дзень паціху, не спяшаючыся’ (Федар. 4, Сцяц., Сцяшк. Сл., Скарбы), ‘біць капытамі’ (Нар. Гом.), ту́птаці ‘хадзіць, тупаць’ (ТС), ст.-бел. туптати ‘тс’ (ГСБМ); сюды ж тупата́ць, тупаце́ць ‘стукаць нагамі’ (ТСБМ), тупота́ти ‘тс’ (Вруб.). Параўн. укр. ту́птати ‘таптацца, хадзіць узад і ўперад’, тупота́ти ‘часта тупаць’, тупоті́ти ‘тс’, рус. дыял. тупоте́ть, тупоти́ть ‘стукаць нагамі’, польск. tuptać ‘таптацца дробнымі крокамі’, ‘мітусіцца’, tupotać ‘таптаць’, ‘тупацець, тупаць’, в.-луж. tupotać ‘перабіраць нагамі’, макед. тупти ‘стукаць, удараць’, ‘біцца (аб сэрцы)’, балг. туптя́ ‘тс’, ‘працаваць (аб маторы)’. Дзеясловы суадносяцца з тупат (гл.), што да *tъpъtъ/*tupotъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераваро́т, ‑у, М ‑роце, м.
1. Змена існуючага грамадска-палітычнага ладу або ўрада сілай. Дзяржаўны пераварот. Рэвалюцыйны пераварот. Палітычны пераварот.
2. Рэзкі паварот, карэнныя змены ў развіцці, ходзе чаго‑н. Пераварот у навуцы. Тэхнічны пераварот. □ З’яўленне такога натоўпу зрабіла ў доме цэлы пераварот. Колас. І вось за адзін вечар адбыўся цэлы пераварот, адчуў Віця, што цяпер не толькі пра свае клопаты думаць трэба. Нядзведскі.
3. Спец. Фігура вышэйшага пілатажу, пры якой самалёт пераварочваецца ў паветры. Зрабіўшы правы, пасля левы віражы, Крывахіж паправіў на плячах лямкі парашута.. І пайшлі перавароты, пасля пятля... Алешка. // Гімнастычная фігура, пры якой цела гімнаста пераварочваецца ў паветры.
•••
Дварцовы пераварот — насільная змена манарха, кіраўніка дзяржавы сіламі прыдворных груп высокапастаўленых асоб без ўдзелу народных мас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)