вы́мысел, ‑слу, м.
Тое, што створана фантазіяй, уяўленнем. Казачны вымысел. Аўтарскі вымысел. □ Працуючы з маладымі аўтарамі, трэба ставіць перад імі пытанне фантазіі, мастацкага вымыслу. Чорны. Хочаш узлятаць — мацней апірайся на зямлю. Толькі не дазваляй ёй спутваць крылле вымыслу. Лужанін. // Тое, што супярэчыць рэчаіснасць выдумка; хлусня. Вымысел варожых элементаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намо́віцца, ‑моўлюся, ‑мовішся, ‑мовіцца; зак.
Разм. Дагаварыцца аб чым‑н., дамовіцца. — А панна Габрыня за гэты час пастарэла, — не адказваючы на пытанне панны Ядвісі, сказаў Лабановіч. — Ну, што гэта вы! Як бы раней намовіліся, — запратэставала маленькая Габрынька. — І татка называе мяне старэнькаю, і вы тое самае кажаце. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спецыфі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Характэрны толькі для каго‑, чаго‑н., уласцівы толькі каму‑, чаму‑н.; своеасаблівы. Спецыфічны пах біў у ноздры агранома. Бядуля. — Солі, больш солі трэба да .. [каніны], каб адбіць спецыфічны саладкаваты смак, — адказаў па .. пытанне Кулькін. Машара.
2. Спец. Які мае асобую будову, склад, характар. Спецыфічныя бялкі.
[Ад лац. specificus — відаўтваральны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́рашыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак.
1. з інф. або з дадан. Абдумаўшы, прыйсці да якога-н. вываду, заключэння.
Ён вырашыў застацца тут.
2. што. Рашыць, знайсці адказ на што-н.
В. пытанне, праблему.
3. што і з інф. Прыняць рашэнне.
Вырашылі стварыць камісію.
4. што. Рассудзіць.
В. спрэчку.
◊
Вырашыць чый-н. лёс — прадвызначыць чыю-н. будучыню, зыход чаго-н.
|| незак. выраша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. вырашэ́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
аро́л, арла́, мн. арлы́, арло́ў, м.
1. Драпежная, дужая птушка з загнутай дзюбай сямейства ястрабіных, якая звычайна жыве ў гарыстай мясцовасці або ў стэпе.
Стэпавы а.
Арлу з савою не па дарозе (прымаўка).
2. перан. Пра смелага, гордага чалавека.
Зірні на сваіх арлоў!
Якія слаўныя хлопцы!
◊
Арол ці рэшка? (разм.) — пытанне пры падкідванні манеты з мэтай вырашыць што-н. жэрабем.
|| прым. арлі́ны, -ая, -ае.
А. погляд (смелы, горды, праніклівы). А. нос (тонкі, кручкаваты нос).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Бялі́зна. Укр. біли́зна ’тс’. Слав. *bělizna (ад *bělъ ’белы’) — гэта спачатку ’белы колер’ (параўн. рус. белизна́). Такія словы лёгка паддаюцца канкрэтызацыі («рэчы, звязаныя з белым»). Адсюль і перанясенне націску. Можна ставіць пытанне і аб запазычанні з польск. bielizna ’тс’, але для гэтага не хапае даных. Параўн. Слаўскі, 1, 33.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Га́рчык ’гарнец; назва меры’ (Касп., Шат., памянш. ад га́рнец), га́рчык (Сл. паўн.-зах.), укр. га́рчык. Лічыцца памяншальнай формай ад га́рнец (гл.); так думае Шатэрнік (гл. пад гарнец), але можна ставіць пытанне і аб паходжанні ад гарац (гл.). Параўн. і ўкр. га́рець. Так, прынамсі, мяркуе Грынч. (гл. пад га́рець).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разрабо́тать сов.
1. распрацава́ць;
разрабо́тать нау́чный вопро́с распрацава́ць навуко́вае пыта́нне;
разрабо́тать чертёж распрацава́ць чарцёж;
2. (гряды, землю) с.-х. разрабі́ць;
3. горн. вы́рабіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
недоуме́нный неўразуме́лы; (изумлённый) здзі́ўлены; (растерянный) збянтэ́жаны, разгу́блены;
недоуме́нный взгляд неўразуме́лы (здзі́ўлены, збянтэ́жаны) по́гляд;
недоуме́нный вопро́с неўразуме́лае (дзі́ўнае, няя́снае) пыта́нне;
недоуме́нное молча́ние збянтэ́жанае маўча́нне.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
стержнево́й
1. техн. стрыжнёвы, шпе́невы;
стержнево́й трансформа́тор стрыжнёвы (шпе́невы) трансфарма́тар;
2. перен. (основной, центральный) асно́ўны, цэнтра́льны; стрыжнёвы;
стержнево́й вопро́с асно́ўнае (цэнтра́льнае, стрыжнёвае) пыта́нне.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)