ЗЕ́НЕЎСКІ ВАЛУ́Н,
помнік прыроды на Беларусі. За 0,2 км на Пн ад в. Зенеўцы Шчучынскага р-на Гродзенскай вобл. Буйны ледавіковы валун ружова-бурага граніту рапаківі з крышталямі палявога шпату ў выглядзе авоідаў. Даўж. 4,7 м, шыр. З м, выш. 2,1 м, у абводзе 9,6 м, аб’ём 16 м3 маса каля 42 т. Прынесены ледавіком каля 220—110 тыс. г. назад са Скандынавіі. На бакавой паверхні захавалася 25 штучных паглыбленняў паўсферычнай формы (1—5 см у папярочніку, да 2,5 см глыбіні), зробленых чалавекам каля 2—2,5 тыс. г. назад. У язычніцкія часы — прадмет пакланення.
В.Ф.Вінакураў.
т. 7, с. 61
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЮ́НЦКАЕ ЗЛЕДЗЯНЕ́ННЕ,
старажытнаплейстацэнавае зледзяненне ў Альпах (каля 800—900 тыс. гадоў назад), якое папярэднічала Міндэльскаму зледзяненню. Датуецца часам заканчэння фарміравання альпійскай складкавасці і паступовага стварэння рэльефу зямной паверхні, блізкага да сучаснага, канцом неагенавага, або пачаткам антрапагенавага перыяду. Звязана з пашырэннем плошчы зледзянення Альпаў. Вылучаюць некалькі стадый гюнцкага зледзянення. На тэр. СНД адпавядае перыяду адкладу гурыйскіх або апшэронскіх пластоў (каля 1,8—0,7 млн. г.). Некат. даследчыкі параўноўваюць гюнцкае зледзяненне з нараўскім зледзяненнем, што было на тэр. Беларусі і доўжылася прыкладна 40 тыс. г. (600—500 тыс. г. назад) ад канца брэсцкага перадледавікоўя да пач. белавежскага міжледавікоўя.
т. 5, с. 554
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Зад. Рус., укр., балг., макед. зад, польск., в.-луж., чэш. zad ’тс’, славен. zad прыслоўе ’назад, ззаду’, серб.-харв. за̑д ’задняя частка цела’, балг., макед. (прысл., прыназ.) зад ’ззаду, услед за’. Ст.-слав. зади (прысл.) ’ззаду, назад’. Ст.-рус., ст.-бел. задъ ’задняя частка, задні бок розных прадметаў’. Прасл. zadъ. Праабражэнскі (1, 240) расчляняе за‑дъ (як пере‑дъ), параўн. над‑ъ, по‑дъ. Відэман, BB, 30, 222; Мейе, RÉS, 9, 127; Шанскі, 2, З, 27; БЕР, 1, 584–585; Махэк₂, 708; Покарны, 1, 452. Фасмер (2, 73), які схіляецца да гэтага пункту гледжання, дае і супастаўленні з авест. zadah грэч. χόδανος ’зад’, арм. jet ’хвост’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аксідарэдукта́зы
(ад аксіды + лац. reductare = адводзіць назад)
клас фермантаў, якія паскараюць або запавольваюць акісляльна-аднаўленчыя рэакцыі ў арганізмах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
апістагнаты́чны
(ад гр. opisthe = ззаду + gnathos = галава)
звернуты коса назад і ўніз (пра рот і сківіцы галавы насякомага).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
обра́тный адваро́тны; зваро́тны;
обра́тный путь даро́га наза́д, зваро́тная даро́га;
обра́тная сторона́ адваро́тны бо́к;
обра́тный смысл адваро́тны сэнс;
обра́тный биле́т ж.-д. зваро́тны біле́т, біле́т для прае́зду туды́ і наза́д;
обра́тная пропо́рция, обра́тная величина́ мат. адваро́тная прапо́рцыя, адваро́тная велічыня́;
◊
обра́тная си́ла закона юр. зваро́тная сі́ла зако́на.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
карава́ншчык, ‑а, м.
Чалавек, які суправаджае караван (у 1 знач.). — Калі вернешся назад, — сказаў.. караваншчыку Фёдар, — тады караван свой вядзі другой дарогай. «Маладосць».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
двухго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу ў два гады. Мінулае двухгоддзе.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося або пачалося два гады таму назад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
васьмідзесяціго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу, тэрмін у восемдзесят гадоў.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося восемдзесят год назад. Васьмідзесяцігоддзе фабрыкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырохго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу тэрмінам у чатыры гады.
2. Гадавіна якой‑н. падзеі, што была чатыры гады назад. Адзначыць чатырохгоддзе шлюбу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)