нявы́крутка, ‑і, ДМ ‑тцы, ж.

Разм. Цяжкае або бязвыхаднае становішча. Пэўны час пасля вайны ў людзей была нявыкрутка з сенам для сваіх кароў. Ракітны. [Ваўчок:] — Ці мала выпадкаў, калі я даю транспарт раённым арганізацыям. Нявыкрутка якая, папросяць, што ж зробіш — калі ласка, чаму не даць... Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нашко́дзіць, ‑шкоджу, ‑шкодзіш, ‑шкодзіць; зак., каму і без дап.

Нарабіць шкоды; натварыць чаго‑н. — Не мала [ваўкі] нашкодзілі людзям, пакуль галовамі не налажылі... Пальчэўскі. І хоць дождж быў дробны і рэдкі, аднак нашкодзіў нямала. Сіняўскі. Сядзеў .. [інжынер] згорбіўшыся, як хлапчук, што нашкодзіў і сам зразумеў сваю памылку. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пасвяжэ́лы, ‑ая, ‑ае.

Які пасвяжэў, стаў свежым. [Паводка] шумела не так сабе: яна змывала з лугоў і далін увесь леташні бруд, каб на іх, чыстых і пасвяжэлых, зацвіла лотаць, прабілася новая, да болю ў вачах зялёная трава... Кірэенка. Назаўтра Рыгор, хоць спаў і мала, адчуў сябе пасвяжэлым. Арабей.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

капце́ць, капціць; незак.

Разм.

1. Тое, што і капціць (у 1 знач.). Лямпы, што віселі пад столлю, хліпалі, капцелі. Шамякін. Газа была не чыстая, святла давала мала, капцела многа. Новікаў.

2. перан. Жыць без мэты, без справы. — Людзі горы варочаюць, а вы? .. Дармаедамі думаеце век капцець... Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раздражні́цца, ‑дражнюся, ‑дражнішся, ‑дражніцца; зак.

1. Падвергнуцца ўздзеянню раздражняльніка. Скура раздражнілася.

2. Прыйсці ў стан раздражнення (у 2 знач.).

3. Выклікаць, распаліць у сабе якое‑н. жаданне. Нам было мала птушанят з аднаго гнязда — не пад’ясі, толькі раздражнішся, — і мы велікадушна махнулі рукой на іх. Чыгрынаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расхо́даваць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак. і незак., што.

1. Патраціць (траціць) на што‑н. [Кубэ:] — Вы ведаеце інструкцыю: пры экзекуцыі расходаваць не больш як па патрону на чалавека. Лынькоў. Ашчадна, як дбайныя гаспадары, расходуюць гаручае вадзіцелі аўтабазы. «Звязда».

2. Разм. Спажыць (спажываць). Асвятляльныя прыборы расходуюць мала электраэнергіі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сту́дзеньскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да студзеня ​1, уласцівы яму. Студзеньскі мароз. □ Да першай сустрэчы з Людай Толя многае перажыў... Зрэшты, не падыходзяць гэтыя словы, мала іх, каб перадаць тое, што адбылося ў Толевай душы дзесяць гадоў таму назад, студзеньскай ноччу ў сорак трэцім. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

удушы́ць, удушу, удушыш, удушыць; зак., каго-што.

Разм.

1. Павесіць каго‑н. [Мікіта:] — Ён яе [Марылю] у магілу загнаў... Удушыць яго мала за гэта! Брыль.

2. Сціснуўшы горла, спыніць дыханне; задушыць. // перан. Не даць развіцца чаму‑н., спыніць рознымі мерамі развіццё чаго‑н. Фашызм імкнецца ўдушыць рэвалюцыйнадэмакратычны рух народаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Серадапо́сце ‘серада на чацвёртым тыдні посту; сярэдзіна вялікага посту’ (Бяльк.), серадзі́ць ‘пасціць па серадах’ (Нас., Некр., Сцяшк. Сл., Янкоўскі, Бел. мова). Магчыма, сюды ж серада́ ‘скароміна, скаромнае’ і ‘вельмі мала’ (ТС), што звязана з захаваннем ці незахаваннем посту. Параўн. рус. средопо́стье ‘чацвёрты тыдзень посту’, серб.-харв. средо̀пошће ‘сярэдзіна посту’. Самастойнае (не праславянскае!) утварэнне ад серада і пост (гл.). Параўн. Фасмер, 3, 607; Скок, 3, 14.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

АЛІГАСАПРО́БЫ

(ад аліга... + грэч. sapros гнілы + bios жыццё),

арганізмы, якія жывуць у чыстых або слаба забруджаных арган. рэчывамі водах з лішкам растворанага кіслароду. Для алігасапробаў характэрна вял. відавая разнастайнасць пры павольнай змене згуртаванняў. Да іх належаць: зялёныя і дыятомавыя водарасці і кветкавыя расліны (напр., гарлачык белы); некаторыя калаўроткі, лічынкі стракоз і аўсянікаў, дафніі; сцерлядзь, фарэль; трытоны. Сярод алігасапробаў шмат драпежнікаў, але мала сапратрофаў, у т. л. бактэрый і арганізмаў, якія кормяцца бактэрыямі. Выкарыстоўваюцца як біял. індыкатары ступені забруджанасці вадаёмаў шкоднымі рэчывамі.

т. 1, с. 255

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)