турбо́та, ‑ы, ДМ ‑боце, ж.
1. Заклапочанасць чым‑н., неадольнае жаданне ажыццявіць што‑н. Больш за дзесяць гадоў назад пачала мне карцець адна турбота: напісаць аб .. [Коласе] аповесць. Лужанін. Турбота аб механізацыі — гэта ў першую чаргу турбота аб цукровых бураках. На буракі хціва нападае рознае зелле. Пестрак. // Пастаянная руплівасць. А дома з дзецьмі была маці. Яе жаночая работа І гэта вечная турбота То каля печы, то на полі, Сказаць, не зводзіцца ніколі. Колас. Калі над мужам навісала якая-небудзь бяда, — [Вера Антонаўка] рабілася адданай, поўнай турбот і клопатаў аб ім. Карпаў. // Неспакой. Гену ўсё больш брала турбота, што ў матчынай сяброўкі свой клопат, а яна ходзіць з ім, нечаканым госцем. Арабей.
2. звычайна мн. (турбо́ты, ‑бот). Клопаты, розныя справы. Ці мала ў .. [Паходні] турбот: паездка ў адстаючы сельсавет па заданню райкома, чарговая лекцыя ў палітшколе або даклад перад калгаснікамі. Хадкевіч. / у перан. ужыв. Ходзіць вецер вясёлы па санных шляхах, Мусіць, пільныя мае турботы — Снег атрэсці з дрымучых лясоў, на палях Разбурыць снегавыя сумёты. Ляпёшкін. // Прычыненне каму‑н. клопату сваім наведваннем, просьбай. [Жэня:] — Дзякую, гаспадыня, прашу прабачыць за турботы. Новікаў. Не разумеў я, чаму лычка кілбасы бацька аддае гаспадыні .. — За турботы, панечка, — тлумачыў бацька. І калі забірала гаспадыня тую кілбасу, бацька ўздыхаў, і я зноў не разумеў: ад радасці гэта ці ад смутку. Скрыган. // Работа, занятак. Мазалі і таўшчыня былі яркім наказам таму, ці пальцы мелі многа турботы ў нялюбай падзённай працы. Бядуля. Турботы было не толькі нагам, але і рукам: вакол хмарамі звінелі, апаноўвалі асатанелыя камары, амаль безупынна даводзілася адмахвацца ад іх, біць. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
отро́сток
1. бот. гучо́к, -чка́ м.; (большой) гук, род. гука́ м.; (побег) па́растак, -тка м.; (отпрыск) ато́жылак, -лка м.; (у травянистых растений) па́сынак, -нка м.;
2. анат. адро́стак, -тка м.;
отро́сток слепо́й кишки́ адро́стак сляпо́й кі́шкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
тере́ть несов.
1. це́рці; шарава́ць;
тере́ть лицо́ це́рці твар;
2. (измельчать) це́рці; (тёркой) драць; дзе́рці;
тере́ть кра́ски це́рці фа́рбы;
тере́ть хрен драць (дзе́рці) хрэн;
3. (причинять боль) му́ляць, це́рці;
сапо́г трёт но́гу бот му́ляе (трэ) нагу́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
сок (род. со́ку) м., в разн. знач. сок;
стра́ўнікавы с. — желу́дочный сок;
бяро́завы с. — берёзовый сок;
рух со́каў — бот. движе́ние со́ков;
◊ вары́цца ў сваі́м саку́ — вари́ться в со́бственном соку́;
вы́ціснуць (усе́) со́кі — вы́жать (все) со́ки;
у са́мым саку́ — в са́мом соку́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
коро́бочка уменьш.-ласк.
1. скры́начка, -кі ж.; каро́бачка, -кі ж.; кардо́нка, -кі ж.; бляша́начка, -кі ж.; пу́шачка, -кі ж.; см. коро́бка;
2. бот. каро́бачка, -кі ж.; (у льна — ещё) гало́ўка, -кі ж.; (у мака — ещё) ма́каўка, -кі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пересло́йка ж.
1. (действие) пераслае́нне, -ння ср., перапластава́нне, -ння ср.; пераклада́нне, -ння ср., перакла́дванне, -ння ср., перакла́дка, -кі ж.; неоконч. перасло́йванне, -ння ср., перапласто́ўванне, -ння ср.; пераклада́нне, -ння ср., перакла́дванне, -ння ср.;
2. геол., бот. перасло́йка, -кі ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
ши́шка ж.
1. (на теле) гуз, род. гу́за м., шы́шка, -кі ж.;
ши́шка на лбу гуз на лбе;
ши́шка му́дрости шы́шка му́драсці;
2. бот. шы́шка, -кі ж.;
сосно́вая ши́шка бот. хваёвая (сасно́вая) шы́шка;
3. (утолщение на растениях) гуз, род. гу́за м.;
4. (украшение на конце предмета) булаве́шка, -кі ж.; га́лка, -кі ж.; га́лачка, -кі ж.;
5. перен. (о важном, влиятельном человеке) прост., ирон. шы́шка, -кі ж.;
◊
на бе́дного Мака́ра все ши́шки ва́лятся погов. над пе́шым арло́м і варо́на з кало́м;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
взойти́ сов.
1. в разн. знач. узысці́;
взойти́ на крыльцо́ узысці́ на га́нак;
взошло́ со́лнце узышло́ со́нца;
ячме́нь хорошо́ взошёл ячме́нь до́бра ўзышо́ў;
2. (о тесте) падысці́;
3. (быть впору) узле́зці;
сапо́г взошёл на́ ногу бот узле́з на нагу́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
про́бка ж.
1. (кора пробкового дуба) ко́рак, -рку м.;
2. (для закупорки) ко́рак, -рка м.; за́тычка, -кі ж.;
3. эл. про́бка, -кі ж.;
4. перен. (скопление) зато́р, -ру м., про́бка, -кі ж.;
◊
глуп как про́бка дурны́ як пень (як бот);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
черено́к м.
1. (рукоятка) дзяржа́нне, -ння ср.; ру́чка, -кі ж.; (ножа, вилки) тро́нкі, -каў ед. нет; (долота и т. п.) кало́дачка, -кі ж.; (косы) кассё, род. касся́ ср.;
2. бот., сад. чарано́к, -нка́ м., па́сынак, -нка м., ато́жылак, -лка м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)