Дуле́ць ’пыліць (у час красавання збажыны); гарэць без полымя, тлець’ (Сл. паўн.-зах.). Паводле Сл. паўн.-зах., запазычанне з літ. dulė́ti ’трухлець, тлець’. Але параўн. рус. дыял. смал. дуле́ть ’гарэць, тлець, гнісці’ (Трубачоў, Эт. сл., 5, 154, зыходзіць з прасл. *dulěti, а Фасмер, 1, 551, рус. дуле́ть ’гніць’ звязвае з рус. дуль ’дупло’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наўле́чка ’навалачка’ (Нік. Очерки; дзярж., Нар. слова; маладз., Янк. Мат.; слуц., Полымя, 1988, № 7, 203), наўлёчка ’тс’ (Жд. 2). З польск. nauleczka (няпоўнагалоссе, гл. Бел.-польск. ізал., 10); перанос націску на першы склад сведчыць аб адаптацыі слова, параўн. бел. навалка, навалачка ’тс’ (гл.), адваротны ўплыў у навагр. navaločka (Кліх). Параўн. навулёчка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запа́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Тонкая драўляная палачка з лёгка загаральнай галоўкай для здабывання агню. Успыхнула запалка ў руках Петручка бледна-чырвоным выбухам полымя. Колас. Хлопчык усё чыркаў запалкамі, стараўся распаліць вогнішча. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парто́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да порта 1. Усе .. [падлеткі] былі дзеці партовых рабочых, рыбакоў, служачых. Краўчанка. // Які з’яўляецца портам, які мае порт 1. З больш позніх дакументаў вядома, што сярэдневяковы Мінск быў і партовым горадам. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паско́рыцца, ‑рыцца; зак.
1. Стаць больш хуткім. Рух поезда паскорыўся. □ У нашы дні нябачана паскорыўся бег часу. «Полымя». А пры павелічэнні хуткасці цягніка што атрымаецца? Тое ж самае — паскорыцца перавоз грузаў. Шыловіч.
2. Наступіць хутчэй, чым думалася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўладко́ўвацца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
Разм. Уладкавацца — пра ўсіх, многіх або пра ўсё, многае. Цяпер першачарговай стала задача выкрыць ворагаў Савецкай улады, якія паўладкоўваліся на работу ў савецкія ўстановы і там вялі тайную падрыўную дзейнасць. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рамантызава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., каго-што.
Уявіць (уяўляць), паказаць (паказваць) каго‑, што‑н. у рамантычным ідэалізаваным выглядзе. Па таленту З. Бядуля — гэта мастак, які схільны быў бы рамантызаваць жыццё, шукаць у ім прыгожае. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаліквіда́цыя, ‑і, ж.
Спыненне дзейнасці якой‑н. установы, арганізацыі рашэннем самой гэтай установы, арганізацыі; самазакрыццё. Пасля самаліквідацыі «Узвышша» Кузьма Чорны часта наведваў Дом пісьменнікаў. Хведаровіч. Вясной 1905 года [«Белорусский вестник»] страціў апошніх падпісчыкаў і апынуўся перад пагрозай самаліквідацыі. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сапло́, ‑а, н.
Канал спецыяльнага профілю, прызначаны для разгону вадкасцей ці газаў да пэўнай скорасці і надавання патоку зададзенага кірунку. Аж задрыжала даль ад грому, Бушуе полымя з сапла, У вышыні над касмадромам — Палоска зыркага святла. Матэвушаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ста́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Арганізаванае масавае спыненне работы; забастоўка. Усеагульная стачка. Стачка докераў. □ Рабочыя пачынаюць пераходзіць ад эканамічных стачак да стачак палітычных, да арганізацыі палітычных дэманстрацый пад баявым лозунгам «Далоў самадзяржаўе!». «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)