праўдзі́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які любіць праўду, схільны гаварыць праўду. Семіпалаў аказаўся сумленным і праўдзівым чалавекам. Колас. Добры, успаміналі суседзі Андрэя, чалавек быў, праўдзівы, разумны. Васілевіч. // Які выражае праўдзівасць як уласцівасць характару. Твар быў даўгаваты, лоб шырокі і маршчыністы, вочы шчырыя і праўдзівыя. Чарнышэвіч.

2. Які адпавядае праўдзе, заснаваны на праўдзе. Праўдзівая аповесць. □ Калгаснікі выказалі вялікую ўдзячнасць [пісьменнікам] за праўдзівы наказ іх працоўнага жыцця. Хведаровіч.

3. Разм. Сапраўдны. Якуб Цімохавіч Кубраковіч, як было яго праўдзівае імя, быў раней настаўнікам у нашай Шамаўскай воласці, так што ведалі тут усю яго нешчаслівую гісторыю. Гарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разлята́цца ​1, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да разляціцца.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разм. Развявацца, аплятаць у бакі ад павеваў ветру і пад. Мужчына, што ішоў побач з Бялькевічам, увесь час адкідваў рукою чорныя валасы, а яны разляталіся і падалі на лоб ад хуткай хады. Савіцкі. Толя крадком, міжвольна зірнуў .. [Людзе] услед, — на светлы плашчык, што разлятаўся над загарам быстрых ног у басаножках, якія тапталі густую, нізкую траву. Брыль.

разлята́цца ​2, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Пачаўшы лятаць, захапіцца лятаннем, палётамі; разлётацца. Ластаўкі разляталіся перад дажджом.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чупры́на, ‑ы, ж.

Пасма валасоў, якая спадае на лоб або ўзнімаецца над ілбом (у мужчын); чуб. Мая чупрына расла ўніз і звісала над вачыма так, як звісае са страхі старая салома, калі яе вецер павырывае. Карпюк. У хлопца чупрына спаўзла на бачок, Над скрыпкай засноўдалі рукі. Калачынскі. // Валасы наогул. І кучаравы [хлопец] быў, чупрына — як лаза густая! Мележ. Толькі ў чорнай чупрыне гусцей і бялей Пракідаюцца пасмы сівыя. Зарыцкі. / у перан. ужыв. Векавыя дубы, клёны паднімаліся сваімі магутнымі чупрынамі ў самае неба. Новікаў. Недалёка стукаў чорны дзяцел (жаўна) з чырвонай чупрынай. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

seam

[si:m]

1.

n.

1) шво n.

2) шрам -у m., рубе́ц -ца́ m.

3) Geol. пласт -а́ m.

a seam of coal — пласт вугля́

2.

v.t.

1) страчы́ць шво, сшыва́ць швом

2) Figur. баразьні́ць; зрэ́зваць маршчы́намі, мо́ршчыць

Years of worrying seamed his brow — Гады́ згрызо́таў збаразьні́лі яго́ны лоб маршчы́намі

•

- burst at the seams

- come apart at the seams

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

фронт

(фр. front, ад лац. frons, -nits = лоб)

1) воінскі строй шарэнгай;

2) звернуты да праціўніка бок войск;

3) месца ваенных дзеянняў (у процілегласць тылу);

4) буйное вайсковае аб’яднанне пад кіраўніцгвам аднаго камандуючага;

5) аб’яднанне якіх-н. грамадскіх сіл для барацьбы за агульныя мэты (напр. народны ф.);

6) пэўная галіна гаспадарчай, грамадскай, культурнай і іншай дзейнасці (напр. культурны ф., працоўны ф.);

7) зона падзелу паміж рознымі паветранымі масамі ў атмасферы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

усадзі́ць, усаджу́, уса́дзіш, уса́дзіць; уса́джаны; зак.

1. што ў што. Уваткнуць з сілай (а таксама трапіць снарадам, куляй у што-н.; разм.).

У. рыдлёўку ў зямлю.

У. кулю ў лоб.

2. што ў што. Усунуць унутр чаго-н.

У. руку ў ваду.

3. каго (што). Прымусіць або памагчы сесці.

У. гасцей.

4. каго (што) за што і з інф. Прапанаваць сесці, даўшы які-н. занятак, прымусіць рабіць што-н.

У. за піяніна.

У. чытаць.

5. што ў што. Пасадзіць пячыся (разм.).

У. хлеб у печ.

6. што чым. Саджаючы (расліны), заняць якую-н. прастору.

У. градку кветкамі.

7. перан., што і чаго ў што. Расходаваць, патраціць (сродкі, грошы; разм.).

У. многа грошай у будаўніцтва.

|| незак. уса́джваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уса́джванне, -я, н. (да 1, 3, 4 і 6 знач.) і уса́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 6 знач.; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заста́віць I сов.

1. (занять чем-л. место) заста́вить; уста́вить;

з. пако́й мэ́бляй — заста́вить (уста́вить) ко́мнату ме́белью;

з. стол ядо́й — уста́вить (заста́вить) стол едо́й;

2. загороди́ть; заста́вить;

з. дзве́ры ша́фай — загороди́ть (заста́вить) дверь шка́фом;

3. (что-л. за что-л.) поста́вить;

з. ло́жак за шы́рму — поста́вить крова́ть за ши́рму;

4. загромозди́ть;

з. прахо́д скры́нкамі — загромозди́ть прохо́д я́щиками

заста́віць II сов. (принудить, обязать) заста́вить;

з. чака́ць — заста́вить ждать;

з. працава́ць — заста́вить рабо́тать;

◊ заста́ў ду́рня бо́гу малі́цца, дык ён і лоб разаб’е́ — посл. заста́вь дурака́ бо́гу моли́ться — он и лоб расшибёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лезть несов., в разн. знач. ле́зці; (о мехе, шерсти — ещё) выла́зіць;

◊

лезть из ко́жи вон са ску́ры ле́зці (вылу́звацца);

он в карма́н за сло́вом не ле́зет ён у кішэ́нь па сло́ва не ле́зе;

лезть на глаза́ ле́зці ў во́чы;

лезть на рожо́н ле́зці на ражо́н;

лезть на́ стену ле́зці на сцяну́;

лезть не в своё де́ло ле́зці не ў сваю́ спра́ву;

в го́рло не ле́зет у го́рла не ле́зе;

хоть в пе́тлю лезь хоць у пятлю́ лезь;

лезть в го́лову ле́зці ў галаву́;

лезть в ду́шу ле́зці ў душу́;

глаза́ на лоб ле́зут во́чы на лоб ле́зуць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

про́філь, ‑ю, м.

1. Абрыс, від збоку (твару, прадмета). [Кузьма] убачыў Верын профіль, кароткі нос з роўнай пераносіцай, востры падбародак, акруглы лоб. Дуброўскі. З худым аскетычным тварам, глыбокімі вачамі і густымі сівымі брывамі .. [Гукан] нагадваў у профіль ястраба. Шамякін.

2. Спец. Вертыкальнае (папярочнае або падоўжнае) сячэнне якога‑н. ўчастка, паверхні, прадмета; від, форма чаго‑н. у разрэзе. Профіль канала. Профіль дарогі. Профіль участка зямной паверхні. // Форма папярочнага сячэння пракатнага вырабу; выраб такой формы. Усю змену, пад наглядам Івана, [Змітрок] замацоўваў дэталі, рабіў больш складаныя профілі, чым дагэтуль. Ваданосаў.

3. Сукупнасць асноўных тыповых рыс, якія характарызуюць гаспадарку, прафесію, спецыяльнасць. Профіль прадпрыемства. Профіль інстытута. Спецыяльнасць шырокага профілю.

[Ад іт. profilo — абрыс.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

апячы́, апяку, апячэш, апячэ; апячом, апечаце, апякуць; пр. апёк, апякла, апякло; зак., каго-што.

1. Агнём ці чым‑н. гарачым, едкім, пякучым пашкодзіць скурнае покрыва; прычыніўшы боль, абпаліць. Сухія іголкі хвоі затрашчалі, шуганула полымя, і Цімох знячэўку апёк сабе руку. Колас. Андрэйка прыціснуўся да плота, балюча апёк крапівой лоб, але сцярпеў, нават не зварухнуўся. Ваданосаў. // Прычыніць пякучы боль, моцна ўдарыўшы чым‑н. Угары матнуўся пас высока І ў тую ж самую хвіліну Агнём апёк Алесю спіну. Колас.

2. перан. Раптоўна авалодаць кім‑н., выклікаўшы моцныя пачуцці; усхваляваць, уразіць. Самае праўдзівае з праўдзівых Слова [мір] людзям сэрца апякло. Звонак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)