материа́льная часть ору́жиявоен. матэрыя́льная ча́стка збро́і.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АРСЕНА́Л
(франц. arsenal),
установа для захоўвання ваеннай зброі і боепрыпасаў. Узніклі ў 16 ст. Да канца 19 ст. займаліся таксама вырабам, рамонтам і зборкай узбраення і боепрыпасаў. У Расіі гал. арасеналы былі ў Маскве, Пецярбургу, у Англіі — у Вуліджы, у Францыі — у Ліёне, у Германіі — у Мюнхене, у Італіі — у Турыне, у ЗША — у Спрынгфілдзе. У 20 ст., калі вытв-сцьзброі была вылучана ў самастойную галіну прам-сці, арсеналы сталі выконваць функцыі базаў і складоў рознага прызначэння. У Францыі і ЗША арсеналамі наз. некаторыя суднабуд. заводы.
На Беларусі арсеналы (цэйхгаузы) будавалі ў вял. замках, абарончых вузлах гарадоў, сядзібна-палацавых комплексах. У мураваных або драўляных 1- або 2-павярховых будынках вылучаліся памяшканні, дзе захоўваліся гарматы, ручныя стрэльбы, халодная зброя, запасы пораху, ядраў, куль і інш. У 17—18 ст. арсеналы існавалі ў Слуцку, Крычаве, Бабруйску і інш. гарадах, у 19 ст. — у Бабруйскай і Брэсцкай крэпасцях.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Пулга́к ’від мушкета’, ст.-бел.пулгакь, полгакь (XVI ст.). Запазычана з польск.pułhak (półhak) ’тс’, што з’яўлялася паўкалькай з ням.Halbhaken, дзе першая частка была перакладзеш з польск.pół‑ ’паў-’, а другая адпавядала ням.Hacken ’від зброі’ (ст.-бел.гак), гл. Патры–Тамушанскі, JBS, XV–XVI, 4 (3–4), 120; Булыка, Лекс. запазыч., 70; Басай–Сяткоўскі, SFPS, 13, 36. Паводле Банькоўскага (2, 753), польск.pół‑ было рэгулярнай заменай лац.semi‑, франц.dėmi‑, ням.halb‑. Махэк₂ (464) звязвае з hak ’крук’ (гл. гак), бо зброя “häkem pfipinala se na lože neb kozlik” (“крукам прымацоўвалася да ложа ці козлаў”).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
towarzysz
м. таварыш; сябар;
towarzysz broni — саратнік, таварыш па зброі;
towarzysz podróży — спадарожнік;
towarzysz niedoli — сябар па няшчасці;
towarzysz zabaw — партнёр па гульнях
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
разду́ты, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад раздуць.
2.узнач.прым.Разм. Павялічаны ў аб’ёме, уздуты. Зброі ў .. [Жэнькі] не было бачна, але Таццяна звярнула ўвагу на адтапыранае крысо кажуха і на раздутыя кішэні.Шамякін.Піліп — наш сусед, і ў яго сапраўды быў вол, шэры, худы, з раздутым, пераплеценым жыламі жыватом.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самастрэ́л1, ‑а, м.
1. Старажытная зброя для кідання стрэл і камення, якая складаецца з лука з прыкладам і спускавога механізма. // Дзіцячая цацка ў выглядзе такой зброі.
2.Спец. Пастка спецыяльнай канструкцыі на шашкоў, якая нагадвае лук.
самастрэ́л2, ‑а і ‑у; м.
1.‑у. Наўмыснае раненне самога сябе (з мэтай ухілення ад ваеннай службы). Сапраўдны салдат ніколі не зробіць самастрэлу.Гурскі.
2.‑а. Разм. Салдат, які знарок раніў сябе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
артыле́рыя
(фр. artillerie)
1) гарматы розных канструкцый і калібраў для знішчэння жывой сілы, тэхнікі і ўмацаванняў праціўніка;
2) род войск з такім узбраеннем;
3) навука пра будову артылерыйскай зброі і яе баявое прымяненне.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
страляць, біць / з аўтаматычнай зброі: страчыць / залпамі ці часта: паліць; смаліць, татакаць (разм.) □ весці агонь
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
нарэ́зкаж
1. (дзеянне) Schnéiden n -s, Éinschneiden n -s, Verschnéiden n -s; Schráubenschneiden n, Mútterschneiden n (шрубаў);
2. (разьба) Gewínde n -s, -, Gang m -(e)s, Gänge; Züge pl (узброі)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ВАДУ́Ц
(Vaduz),
горад, сталіца Ліхтэнштэйна. Размешчаны ў даліне р. Рэйн, каля падножжа хр. Рэтыкон. Горад утварыўся каля замка, засн. ў 9 ст. 5 тыс.ж. (1993). Гандл.-фін. цэнтр краіны. Прыладабудаванне, тэкст, прам-сць, вінаробства. Каля В. — ф-ка па вырабе фарфоравых зубных пратэзаў (пераважна на экспарт). Паштовы музей. Замак 9 ст. з гатычнай капэлай 15 ст. (дзярж.маст. калекцыя карцін, зброі, керамікі, дываноў і інш.). Турызм.