расступі́цца, ‑ступлюся, ‑ступішся, ‑ступіцца; зак.
1. Адступіўшы ў бакі, даць свабоднае месца, праход. Малодшыя вучні расступіліся і далі Міколу дарогу. Скрыпка. Натоўп раптам расступіўся, і да Колышава піхнулі .. чалавека. Мележ. // Аказацца размешчаным па баках. Апошні раз расступіўся лес, і перад вачамі настаўніка раскрылася шырокая круглая палянка, вясёлая і прыветная. Колас.
2. Шырока раскрыцца, разысціся ў бакі (пра зямлю, ваду і пад.). Пані Свідэрскай здалося, што пад ёю расступілася зямля і яна правальваецца ў бездань. Паслядовіч. Нёман злёгку здрыгануўся, вада расступілася і дала няшчаснаму хлопчыку месца ў халодных сваіх нетрах. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ratunek, ~ku
ratun|ek
м. ратунак; паратунак;
pośpieszyć na ~ek — спяшацца на дапамогу;
wzywać ~ku — клікаць на дапамогу; прасіць ратунку;
ostatnia deska ~ku — апошні сродак выратавання; апошняя надзея;
~ku! — ратуйце!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
поте́рянный
1. стра́чаны;
поте́рянное вре́мя стра́чаны час;
поте́рянные си́лы стра́чаныя сі́лы;
2. (о вещи) згу́блены;
3. (растерянный) разгу́блены; (расстроенный) расстро́ены; (подавленный) прыгне́чаны;
с поте́рянным ви́дом з разгу́бленым (расстро́еным) вы́глядам;
хо́дит, как поте́рянный хо́дзіць, як непрыто́мны; хо́дзіць, як сам не свой;
4. (опустившийся) прапа́шчы, адпе́ты, апо́шні;
поте́рянный челове́к прапа́шчы чалаве́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Trumpf
m -(e)s, Trümpfe карт. ко́зыр
den létzten ~ áusspielen — пусці́ць у ход апо́шні ко́зыр
was ist ~? — што ў нас ко́зыр(ы)?
álle Trümpfe in der Hand háben — мець усе́ ша́нсы [ша́нцы] на по́спех
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Като́мка ’сумка, клунак’ (Сцяшк. МГ, Сл. паўн.-зах.). Параўн. рус. котома́, кото́мка; паводле Фасмера, 2, 353, сюды адносяцца (з тым жа значэннем) рус. ко́тма, хото́мка, коту́ль, коты́ль, хоту́ля, хату́ль. Трубачоў (Эт. сл., 11, 208) прыводзіць яшчэ ўкр. ко́тма ’тс’. Слова няяснага паходжання. Прапанаваліся розныя этымалогіі, напр., утварэнне ад дзеяслова ката́ть, далей, запазычанне з фін. kontti ’карзіна з бяросты, якую носяць на спіне’, або з чагат. kat ’футляр’ (гл. Фасмер, 2, 353). У апошні час Трубачоў, там жа (праўда, без бел. матэрыялу), мяркуе, што, магчыма, было прасл. *katoma, залежны дзеепрыметнік на ‑om ад дзеяслова *kotiti ’каціць, валяць і да т. п.’ Няпэўна. Параўн. яшчэ Шанскі, 2, К, 360.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Éhre
f -, -n
1) го́нар
2) паша́на
auf ~! — сло́ва го́нару!
damít kann mann kéine ~ éinlegen — гэ́та не ро́біць го́нару
die létzte ~ erwéisen* — адда́ць апо́шні доўг
er fühlte sich in séiner ~ gekränkt — яго́ го́нар задзе́ты
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
крык м Schrei m -(e)s, -e; Ruf m -(e)s, -e (заклік); Áufschrei m, Áusruf m (вокліч);
крыкі Geschréi n -(e)s; Gekréisch n -es (віск, віскат);
крык абурэ́ння Áufschrei der Empörung;
крык адча́ю Verzwéiflungsschrei m;
крык аб дапамо́зе Hílferuf m;
◊ апо́шні крык мо́ды die állerneu(e)ste Móde, der létzte Schrei, Dernier Cri [dɛrnje´kri] m, - -, -s -s [dɛrnje´kri]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
чалаве́к м.
1. в разн. знач. челове́к;
2. разг. муж;
◊ свой ч. — свой челове́к;
ч. з галаво́й — челове́к с голово́й;
душа́-ч. — душа́-челове́к;
ч. з цябе́! — что ты за челове́к!;
будзь ~кам! — будь челове́ком!;
ч. у футля́ры — челове́к в футля́ре;
са́мы апо́шні ч. — са́мый после́дний челове́к;
ко́нчаны ч. — ко́нченый челове́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
асяро́ддзе, ‑я, н.
1. Сукупнасць прыродных або сацыяльных умоў, у якіх працякае жыццядзейнасць якога‑н. арганізма. Геаграфічнае асяроддзе. Сацыяльнае асяроддзе. □ З поля зроку савецкіх вучоных не павінны выпадаць праблемы навакольнага асяроддзя і народанасельніцтва, якія абвастрыліся за апошні час. Брэжнеў. // Сацыяльна-бытавыя абставіны, у якіх працякае жыццё чалавека. Мяшчанскае асяроддзе. // Супольнасць людзей, якія звязаны агульнасцю сацыяльна-бытавых умоў існавання, агульнасцю прафесіі, заняткаў і пад. Рабочае асяроддзе. Паэтычнае асяроддзе. □ Трапіўшы ў асяроддзе людзей, блізкіх яму,.. [Аляксей] ужо не мог прапусціць ні аднаго канцэрта. Вітка.
2. Спец. Рэчывы, целы, якія запаўняюць якую‑н. прастору і маюць пэўныя якасці. Воднае асяроддзе. Бескіслароднае асяроддзе. Пажыўнае асяроддзе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́значыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
1. Набыць выразны характар, стаць відным. На шэрым фоне ўваходу [у пячору] вызначылася нейкая вялікая цёмная маса, спынілася, быццам здзіўленая, — пачуўся грозны, хрыплы рык. Маўр. // Раскрыць свой змест, форму. Спецыфіка прадмета вызначылася не адразу. // Выразна акрэсліцца. У адным месцы абора разбэрсалася, анучы аб’ехалі ўніз і вызначылася форма нагі. Чорны.
2. Поўнасцю скласціся. Марцін адчуваў, што Ганнін лёс ужо вызначыўся, як мае быць. Чорны.
3. Вылучыцца з ліку іншых чым‑н. Вызначыцца сваёй храбрасцю. □ Гонар зрэзаць і звязаць апошні сноп дастаецца таму, хто вызначыўся на ўборцы. Хадановіч.
4. чым. Стаць знамянальным, паказальным дзякуючы чаму‑н. Наш век вызначыўся выкарыстаннем атамнай энергіі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)