Месца, дзе размяшчаецца вайсковы штаб. Знайшоўшы штабкватэру, мы даведаліся, што жанатым адразу даюць адтэрміноўку на месяц.«Полымя».//перан. Галоўнае месца збору каго‑, чаго‑н. [Лабановіч:] — Можа, ты [Алесь] і маеш рацыю. А калі ў цябе ёсць яшчэ і ахвота жыць тут, тым лепей. Хоць мець будзем летам штаб-кватэру.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
would
[wʊd]
v., p.t. of will
ужыва́ецца
а) для абазначэ́ньня бу́дучага ча́су
б) для абазна́чаньня паўто́рнага дзе́яньня ў міну́лым ча́се
The children would play for hours on the beach — Дзе́ці, быва́ла, гадзі́намі гуля́лі на пля́жы
в) для вы́казаньня жада́ньня
Would (that) I were rich! — Каб жа я быў бага́ты!
г) у пыта́ньнях у ве́тлівай фо́рме
Would you help us, please? — Ці не маглі́ б вы дапамагчы́ нам, калі́ ла́ска?
д) для абазначэ́ньня ўмо́ўнага ла́ду
if he would only try, he could do it — Калі б ён то́лькі спрабава́ў, ён мог бы гэ́та зрабі́ць
I would rather read the book than go to the movies — Я лепш пачыта́ю, чым пайду́ ў кіно́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
wriggle
[rɪgəl]1.
v.i.
1) круці́цца, ту́зацца, ёрзаць
Children wriggle when they are restless — Дзе́ці, калі неспако́йныя, кру́цяцца, ту́заюцца
2) паўзьці́, выгіна́ючыся (як чарвя́к, вужа́ка)
3) Figur. выкру́чвацца
Some people can wriggle out of any difficulty — Некато́рыя лю́дзі патрапля́юць вы́круціцца з уся́кага цяжко́га стано́вішча
2.
n.
вы́крутка f., вы́крут -у m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Баруздзі́ць трызніць; блюзніць, вярзці’ (Касп.). Рус.дыял.бару́зди́ть ’шумець’, барузди́ть ’быць неспакойным (аб вадзе)’, бару́здить ’трызніць; блюзніць’, борозда́ ’сварлівы чалавек, які выклікае беспарадак’, борозди́ть ’муціць ваду; перашкаджаць; блюзніць, вярзці; гаварыць незразумела’ (акрамя асноўных значэнняў: ’араць, баранаваць і да т. п.’). Гл. СРНГ. Калі гэта не нейкае гукапераймальнае ўтварэнне, то, відаць, звязана з слав.borzda, borzditi (усх.-слав.борозда́ і г. д.). Як семантычную паралель параўн. баразні́ць ’баранаваць; блюзніць, вярзці’ (Др.-Падб., 21) < баразна́. Парафін. яшчэ ўкр. (зах.) бороздити ’перашкаджаць каму-небудзь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вэ́длік ’сноп’ (Сцяшк. МГ). Слова не зусім яснае па паходжанню. У іншых крыніцах яго няма, няма і ў суседніх мовах (рус., укр., польск.). Можна толькі прывесці некаторыя меркаванні наконт магчымасці этымалагізавання. У бел. мове ёсць слова мэ́длік (з шматлікімі фанетычнымі і марфалагічнымі варыянтамі; гл. ДАБМ, 874–877, № 286), якое азначае ’малая ўкладка снапоў у полі’. Можна думаць, што вэ́длік узнікла дысіміляцыяй з мэ́длік (м — л > в — л), а значэнне ’сноп’ (калі сапраўды такое ёсць) развілося з ’малой укладкі снапоў’ (’малая ўкладка снапоў > сноп’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гада́ць ’гаварыць, расказваць’ (Нас.), га́даць ’пляткарыць’ (КЭС). Рус.дыял. (смал.) гада́ть ’гаварыць’, укр.дыял. (лем.) гада́ти ’гаварыць, размаўляць’ (гл. Рудніцкі, 522, 781). Запазычанне з польск.gadać ’тс’ (а гэта да прасл.*gadati, гл. Слаўскі, 247–248). Толькі ў польск. мове, калі не лічыць славен.дыял.gadati ’балбатаць, плявузгае’, слав.*gadati атрымала значэнне ’размаўляць, гаварыць’ (з XV ст.). Можна ставіць пытанне: ці бел.гада́ны ’гавораны, казаны’ (Нас.), якое Насовіч (там жа) выводзіць ад гада́ць, не адлюстроўвае непасрэдна польск.gadany (ад gadać)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Казе́лкі ’кружкі ў «чапёлках» красён, па якіх праходзіць вяровачка і рухае ніты’ (Інстр. II). Калі дэфініцыя правільная, можна меркаваць аб субстытуцыі назвы кабылка, якая абазначае гэтыя і іншыя дэталі красён. Незалежная дэрывацыя ад казёл, казёлак менш верагодная па семантычных прычынах. Можна, аднак, дапусціць, што тут адлюстраваны выпадак адвольнага выбару тэрміна для дэталі, якая ў ліку іншых традыцыйна называецца рознымі дэрыватамі ад заонімаў і жорсткая прывязка тэрміна неабавязковая. Звяртае на сябе ўвагу другая назва рэаліі — качолкі, якая магла зрабіць уплыў на структуру разглядасмага слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Какажу́х, кокожух ’твань, дрыгва; зыбкае месца’ (тур., ДАБМ). Рэгіянальнае ўтварэнне ад кажух ’тс’ (гл.). На думку Талстога (геагр., 185), — падваенне пачатковага складу, не выключана, аднак, што гэта ўтварэнне па аналогіі да кобагня і пад., г. зн. з эфемерным прэфіксам у выніку дзеяння мадэлі ўтварэння, пабудаванай на этымалагічным пераасэнсаванні. Калі тут рэдуплікацыя складу, то аналагічнымі ўтварэннямі можна лічыць рус.смал., паўдн. і зах., паводле Даля, какаты ’абутак з лыка або бяросты і інш.’ (каты), укр.какабат. «Лучшая кошуля ніж какабат» (Грынч., 2, 208).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кані́кулы ’перапынак у занятках для адпачынку навучэнцаў’ (ТСБМ), драг.каніку́лэ ’тс’ (Лучыц-Федарэц., вусн. паведамл.). Відавочна, запазычана з польск.kanikuła ’спякота’ і старое значэнне ’канікулы’, якое з лац.canīcula ’малы сабачка’ (у выражэнні diēs caniculāres) — ад назвы сузор’я Малога Пса і таго перыяду, калі сонца знаходзіцца ў гэтым сузор’і (з 22 ліпеня да 23 жніўня) і стаіць гарачае надвор’е; па гэтай прычыне быў устаноўлены перыяд адпачынку ад заняткаў. Форма мн. ліку на аналогіі з суткі (Фасмер, 2, 180; Шанскі, 2 (К) 44).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кубра́к1 ’чалавек, які просіць міластыню на царкоўныя патрэбы’ (Нас., Нар. сл.). Укр.кубрак ’тс’, польск.kubrak ’тс’. Да кубрак2, не выключана кантамінацыя з жабрак (гл.).
Кубра́к2 ’мужчынскае суконнае верхняе адзенне (кароткае, вышэй калена)’ (Нар. сл., З нар. сл.). Польск.kubrak ’куртка, халат з простага сукна’. Калі лічыць, што кубрак узыходзіць да *кубур‑ак, можна меркаваць аб запазычанні з тур.kubur ’пакрывала, футляр’. На карысць гэтай гіпотэзы сведчаць такія турцызмы, як рум.cubur ’род адзення’ і інш. (Слаўскі, 3, 299).