распусти́ть сов., в разн. знач. распусці́ць, мног. параспуска́ць;
распусти́ть са́хар в воде́ распусці́ць цу́кар у вадзе́;
распусти́ть ученико́в на кани́кулы распусці́ць ву́чняў на кані́кулы;
распусти́ть коми́ссию распусці́ць камі́сію;
распусти́ть ребёнка распусці́ць дзіця́;
распусти́ть во́лосы распусці́ць валасы́;
◊
распусти́ть ню́ни разру́мзацца, распусці́ць ню́ні;
распусти́ть го́рло (гло́тку) распусці́ць го́рла;
распусти́ть слю́ни распусці́ць слі́ну, раскі́снуць;
распусти́ть язы́к распусці́ць язы́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
забаўля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго-што.
Весяліць, пацяшаць чым‑н. цікавым, забаўным. [Лабановічу] было надзвычайна вісела, язык развязаўся, ён забаўляў паненак; яны слухалі і смяяліся. Колас. [Эдвард Лявэр] узяў дзіця на рукі, прытуліў да сяк, падняў яго высока на руках, пачаў усміхацца, забаўляць дзіця, цмокаць яму губамі. Чорны. // Займаць гаворкай, адцягваць увагу ад чаго‑н. — Не забаўляй, вон з поля! — крычыць высокі. — Чаго зубы загаворваеш!.. Галавач. // Даглядаць, няньчыць. Цэлы дзень забаўляла бабка ўнучку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укараці́ць, ‑рачу, ‑роціш, ‑роціць; зак., што.
1. Зрабіць карацейшым, меншым па даўжыні; пакараціць. Укараціць рукаў. Укараціць сукенку. □ [Захарчанка] сам пасадзіў сына ў сядло, укараціў страмёны. Беразняк. Збочыўшы з дарогі, што ішла ўздоўж рэчкі, Андрэйка хацеў укараціць шлях да дзядзькі Марціна. Кавалёў.
2. Скараціць, паменшыць тэрмін, перыяд, час чаго‑н. — Зусім [маці] слабая, — страпянуўся Прыходзька. — Фашысты ёй укарацілі жыццё. Гурскі.
•••
Укараціць (падкараціць) язык каму — прымусіць каго‑н. менш балбатаць, гаварыць, быць менш дзёрзкім.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zähmen
1.
vt
1) прыруча́ць
2) перан. утаймо́ўваць, уціхамі́рваць
séine Zúnge ~ — прытрыма́ць язы́к
séine Úngeduld ~ — стрыма́ць сваё нецярпе́нне
2.
(sich) стрыма́ць сябе́, уціхамі́рыцца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
gíftig
a
1) ядаві́ты, атру́тны; мед. таксі́чны
2) з’е́длівы
éine ~e Zúnge — злы язы́к
auf j-n ~ sein — мець зло на каго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
праглына́ць, праглыну́ць herúnterschlucken vt, verschlúcken vt, verschlíngen* vt;
праглыну́ць што-н з ця́жкасцю [з агі́дай, да́вячыся] würgen vt;
◊ праглыну́ць язык den Mund nicht áuftun*; kéinen Ton von sich gében*; in síeben Spráchen schwéigen*;
праглыну́ць кры́ўду éine Beléidigung éinstecken
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Спада́р ‘гаспадар’ (Нас.), ‘госпад’, ‘гаспадар, пан’ (Стан.) сучасныя ветлівыя звароты спада́р, спада́рыня (ТСБЛМ; Беларусіка, 19, 224), ст.-бел. сподарь (Станкевіч, Язык, 651; Карскі, 1, 372), спадарыня (Ст.-бел. лексікон). Укр. спода́рь ‘тс’. З гаспадар з адсячэннем га‑; параўн. спажа. Этапы адпадзення фіксуюцца ў ст.-бел. осподарь (1407), сподарь (1489), оспоже (1489), гл. Карскі 1, 371–372. Параўн. спада́рка ‘гаспадарка’ (навагр., Сл. рэг. лекс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тата́рак ’бадзяк, пустазелле’ (Сцяшк.), сюды ж, магчыма, тата́рнік ’Garduus tomentasus’ (?) (“близ дорог”, Меер Крыч.). Укр. тата́рни́к ’чартапалох’, дыял. ’бадзяк палявы’, рус. тата́рин, тата́рник ’чартапалох; асот’. Ад тата́рын, тата́ры (гл.) з матывацыяй ’небяспечны’, ’шкодны’, ’непрыемны’, што адлюстроўвае калючасць раслін. У аснове намінацыі этнонім з пераносным значэннем ’не свой, чужы’, гл. Беразовіч, Язык и трад. культура, 409. Параўн. таксама ЕСУМ, 5, 527.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wywalić
зак.
1. выламаць; выбіць;
2. вываліць; зваліць;
wywalić język разм. высунуць язык;
wywalić gały — вылупіць вочы;
wywalić brzuch — выпнуць пуза
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
развяза́цца, ‑вяжуся, ‑вяжашся, ‑вяжацца; зак.
1. Распусціцца, разысціся (пра канцы чаго‑н. звязанага). Але вось праз акно бачу, ідзе ў праўленне жанчына. Ідзе так хутка, што нават белая хустка на галаве развязалася, і вецер канцы яе заносіць на плечы. Пестрак. У Сцёпкі ў калідоры, перад самым выхадам ужо, развязалася абора ад лапця. Пальчэўскі. // Вызваліцца ад вяровак, завязак і пад., распакавацца. Пакет развязаўся. Мяшок развязаўся. □ Глянула Назарыха і абамлела. Што ж гэта? Яе вузельчык развязаўся, а ў Міхасёвай руцэ жмут чырвоненькіх паперак. Б. Стральцоў.
2. перан.; з кім-чым. Разм. Парваць сувязь з кім‑, чым‑н., вызваліцца ад каго‑, чаго‑н. Люба патрабавала, каб Генадзь хутчэй развязаўся з Вікторыяй. Сабаленка. Якаў хацеў сказаць, што ён ужо развязаўся з зямлёй, але гэта было б падобна на пахвальбу. Чарнышэвіч.
3. перан. Разм. Прыйсці да развязкі, вырашыцца. Плячысты дымаўскі дзяцюк .. дастаў капшук і рыхтаваўся закурыць, думаючы, мусіць, што справа развяжацца мірным спосабам. Крапіва.
•••
Язык развязаўся (развяжацца) гл. язык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)