◎ Патра́хнуць ’згніць, спарахнець’ (Ян.). Відаць, да труха, трухнуць (гл.), аднак цяжка растлумачыць ‑ра‑ замест ‑ру‑. Можна дапусціць уплыў рус. дряхнуть ’старэць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валюнтары́зм ’ідэалістычная плынь у філасофіі’ (КТС). З рус. волюнтаризм (Крукоўскі, Уплыў, 81) да ням. Voluntarismus < лац. voluntas ’воля’ (Шанскі, 1, В, 157).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вест ’захад, заходні вецер’ (КТС, БРС) запазычана праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 82) < гал., н.-ням. west ’захад, заходні’ (Фасмер, 1, 304).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́тчыннік ’спадчынны ўладальнік’ (БРС, Нас.). Рус. во́тчинник ’тс’. Да вотчына (гл.). У сучаснай бел. мове з’яўляецца запазычаннем з рус. (Крукоўскі, Уплыў, 28).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Выра́знасць (БРС). Да выра́зны. Калька рус. вырази́тельность (Крукоўскі, Уплыў, 118). Але не выключана, калі меркаваць па націску, і запазычанне з польск. wyrazność.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мітынг ’масавы сход’ (ТСБМ), мі́цінг ’сход, сходка’ (Бяльк.). Праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 77) з англ. meeting ’сход, сустрэча’ (Фасмер, 2, 629).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пала́с ’двухбаковы дыван без ворсу’ (ТСБМ). Праз рус. пала́с (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 73 і наст.) з перс. palās ’тс’ (ССРЛЯ, 9, 329).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Інжы́р, рус. инжи́р, укр. інжи́р. Запазычанне з цюркскіх моў. Фасмер, 2, 133; Шанскі, 2, I, 77; Крукоўскі, Уплыў, 73 (праз рускую мову).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БІЯТРО́Н
(ад бія... + грэч. thronos месцазнаходжанне),
біятэхнічны комплекс для стварэння штучна рэгулюемых умоў вонкавага асяроддзя ў спец. герметычных камерах або памяшканнях. Выкарыстоўваецца ў эксперым. біялогіі, медыцыне, мікрабіялогіі з мэтай даследавання арганізмаў і лячэння некаторых хвароб. У біятроне вывучаюць уплыў на арганізмы т-ры, асветленасці, вільготнасці, ціску, мат. палёў і інш. фактараў навакольнага асяроддзя. З дапамогай біятрона магчыма значна паскорыць селекцыйны і мутацыйны працэсы. Упершыню ў б. СССР пабудаваны ў Кіеве (1959). Гл. таксама Фітатрон.
т. 3, с. 179
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛЬДАСТЭРО́Н,
стэроідны гармон кары наднырачнікаў пазваночных жывёл і чалавека. Найб. актыўны з мінералакартыкоідаў, стымулюе вывядзенне калію і затрымку натрыю ў арганізме, процідзейнічае яго абязводжванню. Уплыў на іонны абмен рэалізуецца праз ныркі, кішэчнік, потавыя і слінныя залозы, шчэлепы і інш. Актыўны толькі ў свабодным стане; у крыві каля 50—75% альдастэрона звязана бялкамі. Сакрэцыя рэгулюецца рэнін-ангіятэнзіўнай сістэмай, узроўнем іонаў Na+ і K+ у крыві, кортыкатрапінам, сератанінам. Выкарыстоўваецца як лек. сродак пры адысонавай хваробе.
т. 1, с. 277
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)