□р.Сі́ні Ру́чай каля в. Дабранка Слаўг., Аўтула́зкі Ру́чай, Су́ські Ру́чай, Лі́пскі Ру́чай каля пас. Калінаўка Краснап., ур. Ру́чай каля в. Кульшы́чы Слаўг., в. Філіпаў Ручай (з 1727 года) Крыч. (AGAD w Warszawie, Ar, Dział XXV, s. 1935, л. 187).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
БАЛЬСІ́С (Balsys) Эдуардас
(20.12.1919, г. Мікалаеў, Украіна — 3.11.1984),
літоўскі кампазітар. Нар.арт. Літвы (1965), нар.арт.СССР (1980). Скончыў Літ. кансерваторыю (1950), з 1953 выкладаў у ёй (праф. з 1969). У 1962—71 старшыня праўлення Саюза кампазітараў Літвы. Асн. творы: опера «Падарожжа ў Тыльзіт» (паст. 1980), балет «Эгле, каралева вужоў» (паст. 1960; экранізаваны ў 1965), араторыя «Не чапайце сіні глобус» (1969); кантаты; 2 канцэрты для скрыпкі з арк.; канцэрт для скрыпкі сола; «Драматычныя фрэскі» для скрыпкі, фп. і арк.; Сімфонія-канцэрт для аргана, духавых і ўдарных інструментаў; песні, музыка да кінафільмаў і драм. спектакляў; эстрадная музыка. Дзярж. прэміі Літвы 1958, 1960, 1967, 1969, 1974.
Літ.:
Нарбутиене О. Эдуардас Бальсис: Очерк творчества. Л., 1975.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГО́РЦАВА Ларыса Мікалаеўна
(н. 15.9.1942, в. Луцыкоўка Сумскай вобл., Украіна),
бел. актрыса. Засл.арт. Беларусі (1997). Скончыла Бел.тэатр.-маст.ін-т (1963). Працуе ў Тэатры юнага гледача Беларусі. Выконвае разнапланавыя ролі — драматычныя, характарныя, адметныя пластычнасцю, музыкальнасцю. Сярод лепшых: Марынка («Цудоўная дудка» В.Вольскага), Марына («Экзамен на восень» І.Шамякіна), Аліна («Сіні снег» Я.Шабана), Наташа («У спадчыну — жыццё» А.Петрашкевіча і «Горад на Світанні» А.Арбузава), Цётка («Далучэнне» А.Вольскага), Пампея («Зялёная птушка» паводле К.Гоцы), Марыя («Дванаццатая ноч» У.Шэкспіра), Маша («Чайка» А.Чэхава), Мар’яша («Пойдзем у кіно?» А.Алексіна), Кэт («Стваральніца цуду», У.Гібсана), Кошка («Кошчын дом» паводле С.Маршака), Аніта («Вестсайдская гісторыя» паводле А.Лоўрэнс). Знялася ў тэлефільмах «Апошняя ноч Элаізы» (Цётка), «Водар папараці» (выканала 4 ролі) і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
КУЛІДЖА́НАЎ Леў Аляксандравіч
(н. 19.3.1924, Тбілісі),
расійскі кінарэжысёр. Нар.арт. Расіі (1969). Нар.арт.СССР (1976). Герой Сац. Працы (1984). Чл.-кар.АМ Германіі. Скончыў Усесаюзны дзярж.ін-т кінематаграфіі (1955), выкладаў у ім (з 1977 праф.). Творчасці ўласцівы лаканізм рэжысуры, камернасць сюжэтаў, паглыблены псіхааналіз характараў, лірычныя інтанацыі, дэталёвая дакладнасць, мяккі гумар. Паставіў фільмы: «Дом, у якім я жыву» (1957, з Я.А.Сегелем), «Бацькоўскі дом» (1959), «Калі дрэвы былі вялікімі» (1962), «Сіні сшытак» (1964), «Злачынства і пакаранне» (1970), «Зорная хвіліна» (1975; маст.-дакумент.), тэлесерыял «Карл Маркс. Маладыя гады» (1980; Ленінская прэмія 1982), «Памерці не страшна» (1991) і інш.Дзярж. прэмія Расіі 1971.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Пяля́сы (пеля́сый) ’паласаты, з белымі па цёмнаму або чорнаму полю ці чорнымі па светламу полю палосамі’ (Нас.), піля́сый ’тс’ (Бяльк.), сюды ж пелесова́ць ’сцябаць пугай, паласаваць скуру біццём; вытоптваць (пра луг або пасевы)’, пелесо́ваный ’жорстка пакараны’ (Нас.), пялёсіны ’пісягі ад дубцоў’ (Наша Слова, 1992, 12 лют.), параўн. рус.пелёсый ’плямісты (пра жывёл)’, польск.pelasy ’тс’, славен.pelésast ’тс’. Роднаснае ст.-слав.пелѣсъ ’пярэсты, у кропачкі’, чэш.pelesa ’від кузуркі’, славен.pelès ’гатунак вінаграду’ і пад., якія параўноўваюць з літ.pelėsis, мн. л. pelė̃siai, pelėsiaĩ ’плесня’, грэч.πελιδνος, πελιτνός ’цёмны, шэры, бледна-сіні’, гл. Фасмер, 3, 229; Махэк₂, 445; Бязлай, 3, 23; ESJSt, 11, 635. Параўн. перапялёсы, пялёсы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кало́дзеж
1. Студня з калаўротам або асверам для чэрпання пітной вады (БРС). Тое ж калодзезь (БРС), калодзец (Лаг., Тур.), кало́дзёдзь (Жытк.).
2. Вузкая і глыбокая, капаная яма без вады (Слаўг.).
3. Бут (БРС).
4. Крыніца на ўзвышшы ў выглядзе азярыны з мноствам пульсуючых струменяў, паверхня вады ў якой мае блакітны колер (Слаўг.).
5. Вельмі глыбокае прыроднае возера з цёмнай паверхняй вады (Слаўг.).
6. Невялікая мінеральная крыніца на высокім месцы (Жытк.).
□ Калодзеж або Сіні Калодзеж, Крыніца каля в. Кліны Слаўг., в.Сіні Калодзеж Рэч., воз. Калодзезь (XIX ст.) каля в. Віравая Слаўг., Калодзежкі (ручай) каля в. Дабранка Слаўг., в. Калодзежская Чэр.пав. (Вол. и важн. сел. Евр. России, вып. V, 1886, 172).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
blue1[blu:]n.
1.сі́ні ко́лер; блакі́т;
She was dressed in blue. Яна была апранута ва ўсё блакі́тнае.
2. сі́нька, сі́няя фа́рба;
Berlin/Paris blue берлі́нскі/пары́жскі лазу́рак
3.BrE член універсітэ́цкай спарты́ўнай кама́нды (Оксфарда, Кембрыджа, Ітана);
get/win one’s blue быць уклю́чаным у кама́нду ўніверсітэ́та
4. the bluelit. не́ба; мо́ра; акія́н
♦
out of the blue рапто́ўна, нечака́на, зняна́цку
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
granat, ~u
Iм.
1.бат. гранатнік; гранатавае дрэва (Punica granatum L.);
2. гранат (плод);
3. цёмна-сіні колер
IIм.мін.
гранат
IIIм.
граната;
granat przeciwpancerny — супрацьтанкавая граната
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
1.Разм. Валочучы, цягнучы, даставіць куды‑н. Продка завалаклі ў маёнтак і як мае быць адлупцавалі на стайні.Лупсякоў.Міхал так-сяк завалок ..[сынма] ў хату.Чарнышэвіч.
2. Закрыць, заслаць, зацягнуць (пра хмары, туман і пад.). Цяжкія алавяныя хмары завалаклі далягляд і сеюць-сеюць, як на частае сіта, дробны асенні дождж.Сабаленка.Сіні змрок Гусцеў над рэчкай, бераг завалок.З. Астапенка./убезас.ужыв., чым. У вачах успыхнулі і патухлі цікаўныя агеньчыкі, іх адразу завалакло туманам.Лупсякоў.Рыжым цагляным пылам завалакло вуліцу.Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
