раз’я́траны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад раз’ятрыць.
2. у знач. прым. Які раз’ятрыўся; раз’юшаны. Раз’ятраны бык. □ [Селянін] пачаў расказваць, як чулі яны са свае вёскі гэты бой і як пасля туды наскочылі раз’ятраныя фашысты, пагражала спаліць да аднае хаты. Чыгрынаў. [Йонас] выбег з барака і кінуўся ўцякаць ад раз’ятранага Кузьмы, які імчаўся за ім. Броўка. // Які адлюстроўвае моцнае раздражненне, злосць. Раз’ятраны позірк. □ Твары салдат былі ва ўсіх грозныя, у некаторых раз’ятраныя. Лынькоў. // перан. Вельмі моцны; шалёны, неўтаймаваны. Захутаўшы ў каўнер галаву, Валя сядзела поруч з Васілём і моўчкі прыслухоўвалася, як шалее раз’ятраны вецер. Шашкоў.
3. у знач. прым. Моцна развярэджаны, раздражнёны, растрывожаны. Цішыня і раз’ятраны боль У зялёным лясным шпіталі. Дзяргай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аблажы́ць, -лажу́, -ло́жыш, -ло́жыць; -ло́жаны; зак.
1. каго-што. Палажыць што-н. вакол каго-, чаго-н.
А. хворага грэлкамі.
А. градку дзёрнам.
2. што. Аздабляючы, умацоўваючы што-н., пакрыць паверхню чым-н.
А. печ кафляй.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Пакрыць суцэльнай масай чаго-н., абвалачы.
Хмары аблажылі неба.
Язык аблажыла (безас.: пра налёт на языку пры захворванні).
4. каго-што. Акружыць (звера на паляванні, які-н. умацаваны пункт войскам).
А. мядзведзя.
А. крэпасць.
5. каго-што. Абавязаць да выплаты чаго-н.
А. падаткамі.
6. што. Адвярнуць, апусціць.
А. каўнер.
7. што. Абшыць чым-н.
А. аксамітам.
8. каго-што. Паваліць, абваліць; забіць (разм.).
А. дрэва.
А. кабана.
9. каго-што, чым і без дап. Груба аблаяць (разм.).
А. моцным словам.
|| звар. аблажы́цца, -лажу́ся, -ло́жышся, -ло́жыцца (да 1 знач.).
|| наз. абкла́дка, -і,
ДМ -дцы, ж. (да 1 і 2 знач.) і аблажэ́нне, -я, н. (да 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
umschlagen
I úmschlagen
*
1.
vt
1) надзява́ць, накі́нуць
2) абго́ртваць, абмо́тваць
3) адгіна́ць (каўнер)
4) пераго́ртваць (старонку)
5) перагружа́ць (тавар)
6) пераку́льваць, зва́льваць
2.
vi (s)
1) рэ́зка мяня́цца (пра вецер і г.д.)
2) пераку́львацца, абаро́чвацца
II umschlágen
* vt заваро́чваць, заго́ртваць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
залажы́ць сов.
1. в разн. знач. заложи́ть;
з. ру́кі за спі́ну — заложи́ть ру́ки за́ спину;
з. мі́ну — заложи́ть ми́ну;
з. ша́фу кні́гамі — заложи́ть шкаф кни́гами;
з. дом — заложи́ть дом;
з. пярсцёнак — заложи́ть кольцо́;
2. порт. забра́ть;
з. шво — забра́ть шов;
з. за каўне́р — (га́льштук) заложи́ть за га́лстук;
з. асно́вы — заложи́ть осно́вы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
хапа́ць
1. (захопліваць) pácken vt, ergréifen* vt, fássen vt; schnáppen vt (зубамі) (што-н nach D);
хапа́ць за каўне́р j-n am Krágen fássen;
2.:
не хапа́ць nicht (áus)réichen, nicht lángen; féhlen vi (адсутнічаць);
мне не хапа́е ча́су es fehlt [mángelt] mir an der Zeit;
гэ́тага яшчэ́ не хапа́ла! das hätte noch geféhlt!, das féhlte geráde noch!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
апуска́ць
1. sénken vt, heráblassen vt, herúnterlassen* vt;
апуска́ць каўне́р den Krágen úmschlagen* [herúnterschlagen*];
апуска́ць во́чы die Áugen níederschlagen* [sénken];
апуска́ць галаву́ den Kopf sénken [hängen lássen*];
апуска́ць мане́ту ў аўтама́т éine Münze in den Automáten wérfen*;
апуска́ць пісьмо́ éinen Brief éinwerfen*;
апуска́ць перпендыкуля́р матэм das Lot fällen;
2. (прапусціць) áuslassen* vt, übergéhen* vt; wéglassen* vt (выкінуць);
апуска́ць падрабя́знасці die Éinzelheiten wéglassen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
адгарну́ць, ‑гарну, ‑гарнеш, ‑гарне; зак., што.
1. Адгрэбці, адсунуць убок. Адгарнуць жар у печцы. □ Саўка прылёг, адгарнуў ад каменя зямлю і памаленьку выкаціў яго з-пад падрубы. Колас. [Піліп Андрэевіч:] — Пад’ехалі мы.. да яго, адгарнулі траву ў лодцы, а ў .. [Сенькі] там не менш трох пудоў рыбы ляжыць. Краўчанка.
2. Адсунуць, адхіліць, адвесці ўбок. Добра было б адгарнуць з вачэй валасы, прыпусціцца да першага дрэва бягом, каб схавацца пад ім ад дажджу. Брыль. // Адагнуць, адвярнуць (пра адзежу і пад.). Кудзіш асцярожна, следам за Ігнатавай рукой, намацаў рану, адгарнуў каўнер кашулі. Галавач.
3. Разгарнуць, адкрыць (кнігу, сшытак і пад.); павярнуць з аднаго боку на другі (старонку). Хлапчук дастаў з-пад канапы брудны, патрапаны альбом, адгарнуў вокладку. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абкла́сці, ‑кладу́, ‑кладзе́ш, ‑кладзе́; ‑кладзём, ‑кладзяце́; зак., каго-што.
1. Прыкладваючы што‑н. да чаго‑н., пакрыць з усіх бакоў. Абкласці печ кафляй. □ А галава кружылася. Здавалася, што ўсяго яго [Курта] абклалі мяккім цёплым пухам. Сабаленка. Кабана палажылі на дварэ, абклалі яго саломай, і бацька са здавальненнем запаліў запалку. Чарнышэвіч. // Загарнуць, абгарнуць. Абкласці кнігу газетай. // Пакрыць суцэльнай масай; зацягнуць. Чорныя хмары абклалі неба. / безас. Пакрыць (язык, горла) белым налётам пры хваробе. Горла абклала. // Абшыць што‑н. чым‑н. Абкласці каўнер футрам.
2. Акружыць войскам; асадзіць. Абкласці горад. // Абкружыць звера на паляванні. Касцы адразу паўскак[в]алі, Драпежніка з усіх бакоў абклалі. Валасевіч.
3. Абавязаць да выплаты натурай або грашыма каго‑н. Абкласці падаткам. Абкласці пошлінай.
4. Разм. груб. Вылаяць непрыстойнымі словамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прачы́сціць, ‑чышчу, ‑чысціні, ‑чысціць; зак., што.
1. Зрабіць чыстым (адтуліну, паглыбленне і пад. у чым‑н.). [Туравец] атрос пясок, які насыпаўся за каўнер, прачысціў вушы... Мележ. Багдан спыніў работу, прачысціў рубанак і прысеў на дошку ў чаканні. Дуброўскі. // Вызваліць ад чаго‑н. пэўную прастору; расчысціць. Прачысціць дарожку ад снегу. □ І больш чым на вярсту тады Прачысціў ён [вадзіцель] дарогу. Смагаровіч.
2. Часткова высякаючы, зрабіць больш рэдкім (лес, зараснік і пад.). Прачысціць сад. Прачысціць яблыні. Прачысціць лес.
3. перан.; і каго. Прабраць за што‑н. Я падумваў ужо аб парадку сходу, на якім патрэбна будзе прачысціць Міколу за марнатраўства грамадскіх сродкаў. Нядзведскі. Прачысцілі яго [нарыхтоўшчыка] на сходзе, Яшчэ вымову Запісалі ў пратакол. Корбан.
4. і без дап. Чысціць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сляпі́ць, сляплю, слепіш, слепіць; незак., каго-што.
1. Пазбаўляць зроку, рабіць сляпым. // Пагаршаць зрок, псаваць вочы. Твая дзяўчына пры кудзелі Сляпіць не будзе ясных вочак. Купала. Эх, жэўжык! Замарыўся ўчора, ходзячы за каровамі, а ўсё роўна ўвечары сляпіў вочы: штосьці пісаў. С. Александровіч.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Асляпляць яркім, моцным святлом. Кругом было так чыста, такая бель, што сляпіла і адбірала вочы. Колас. Святочныя ілюмінацыі на вуліцы сляпілі вочы. Карпюк.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перашкаджаць глядзець, бачыць, засыпаючы ці залепліваючы, засцілаючы чым‑н. вочы. Слёзы сляпілі вочы. □ Паваліў густы мокры снег, сляпіў вочы, слізкімі палякамі спаўзаў за каўнер. Грахоўскі.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Пазбаўляць здольнасці разумна разважаць. Гнеў пачынаў сляпіць. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)