працячы́, 1 і 2 ас. не ўжыв., -цячэ́; -цёк, -цякла́, -ло́; зак.
1. Прайсці дзе-н. сваім цячэннем (пра раку, ручай).
2. Прасачыцца, пранікнуць.
Вада працякла ў лодку.
3. Стаць пранікальным для вільгаці, дзіравым.
Страха працякла.
4. перан. Прайсці, мінуць.
Гады працяклі.
Хвароба працякла без ускладненняў.
|| незак. працяка́ць, -а́е.
|| наз. працяка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ублы́тацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак.
1. у што. Заблытацца ў чым-н.
Конь ублытаўся ў пастронкі.
2. чым. Абвязацца, абматацца чым-н.
У. рознымі лахманамі, каб машкара не кусала.
3. перан., у што і без дап. Умяшацца, увязацца ў што-н. (разм., неадабр.).
У. ў чужую справу.
|| незак. ублы́твацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
этымало́гія, -і, ж.
1. Раздзел мовазнаўства, які вывучае паходжанне і роднасныя сувязі слоў.
2. Паходжанне таго або іншага слова ці выразу.
○
Народная этымалогія (спец.) — памылковае пераасэнсаванне запазычанага слова шляхам устанаўлення сувязі з вядомым словам роднай мовы на аснове некаторых агульных прымет, без уліку рэальных фактаў паходжання.
|| прым. этымалагі́чны, -ая, -ае.
Э. слоўнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
неде́ля ж. ты́дзень, род. ты́дня м.;
ка́ждую неде́лю ко́жны ты́дзень;
на той (на бу́дущей) неде́ле на тым (на бу́дучым) ты́дні;
на той (на про́шлой) неде́ле на тым (на міну́лым) ты́дні;
по (це́лым) неде́лям па (цэ́лых) ты́днях, ты́днямі;
◊
с неде́ли на неде́лю з ты́дня на ты́дзень;
без го́ду неде́ля без го́да ты́дзень;
семь пя́тниц на неде́ле сем пя́тніц на ты́дзень.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мянці́ць, мянчу, менціш, менціць; незак.
1. што. Вастрыць мянташкай. Неўзабаве касцы выйшлі да дарогі і прыпыніліся на хвіліну адпачыць. Некаторыя сталі мянціць косы. Даніленка.
2. перан.; што, чым і без дап. Разм. Гаварыць многа і без толку, гаварыць бязглуздзіцу; трапацца, лапатаць. Языкі быццам з прывязі пазрываліся і мянцілі немаведама што. Сабаленка. [Даміра:] — А вы языком толькі менціце. Мы ды мы. А дзе тыя брыгады, што на сходзе старылі? Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нездарма́, прысл.
Разм. Не без падстаў, не без прычыны. Родная Балтыка! Сінь... Маякі... Любяць цябе Нездарма маракі. Жычка. [Шынкевіч:] — Нас выклікаюць у абком. — Ого! — устрапянуўся Каліта.. — Нездарма інструктар абкома сядзеў у нас цэлы тыдзень. Паслядовіч. // З намерам, не так сабе. Гамрэкелі зразумеў, што Саламон толькі прыкідваецца п’яным і што гэтую гулянку ён завёў нездарма. Самуйлёнак. Міхал адчуваў: механік падышоў нездарма, яму карціць пра нешта расказаць, ды не можа асмеліцца. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папле́сці, ‑пляту, ‑пляцеш, ‑пляце; ‑пляцём, ‑плецяце; пр. паплёў, ‑пляла, ‑пляло; заг. папляці; зак., што.
1. і без дап. Плесці некаторы час.
2. Сплесці — пра ўсё, многае. [Мазалёк:] — Там, можа, хлеба кавалка няма, сядзяць, можа, на попеле.. Дзяцей жа, сам гаварыў, поўная хата. Пайдзі хоць лапцікі на зіму папляці... Брыль.
3. Разм. Пачаць гаварыць што‑н. без сэнсу, не думаючы. [Юльян Іванавіч] ад яды, піва і цяпла зусім раскіс, паплёў нешта несусветнае. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шумі́ха, ‑і, ДМ ‑місе, ж.
Разм.
1. Размовы, залішне ажыўленае абмеркаванне чаго‑н. з мэтай прыцягнення ўвагі (звычайна пра што‑н. несур’ёзнае, што не мае вялікага значэння, не заслугоўвае ўвагі). «Добра б, каб не рабілі ніякай шуміхі», — разважаў.. [настаўнік]. Даніленка.
2. Тое, што і шум (у 1 знач.). — А калі на цябе дзейнічае так гэты грукат, гэта шуміха, заткні вушы. Машара. Увосень лісце адціскаюць ночкі Няўмольна, Без шуміхі, Без крыві. Свірка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гла́дка, прысл.
1. Прысл. да гладкі (у 1 і 2 знач.).
2. перан. Лёгка, без цяжкасцей і ўскладненняў. Сумуе Несцярэнка, калі менш, становіцца цяжкасцей, калі ўсё ідзе гладка. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
берэ́т, ‑а, М ‑рэце, м.
Круглы, звычайна мяккі без казырка мужчынскі і жаночы галаўны ўбор. На чалавеку быў матроскі нацельнік, з-пад сіняга берэта выбіваліся чорныя кучаравыя валасы. Бяганская.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)