тарыфпса́цыя
(ад тарыф + -фікацыя)
вызначэнне тарыфу на аснове той або іншай класіфікацыі аб’ектаў падатковага аблажэння або аплаты (напр. т. работ, т. заработнай платы).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Агіта́цыя агітатар (БРС). Новае запазычанне праз рускую мову (Крукоўскі, Уплыў, 80). У рускай мове з нямецкай (XIX ст.). Ст.-бел. агітавацца ’разглядацца на судзе’ (1658) (Булыка, Запазыч.) з іншай семантыкай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плаці́ць ’аддаваць грошы або што-небудзь каштоўнае за што-небудзь’ (ТСБМ, Яруш., Нас.; Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС). Да прасл. *platiti, якое ад *platъ ’кавалак палатна ці іншай тканіны’ > плат (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падса́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Маладыя дрэвы, кусты і пад., якія выраслі ў лесе сярод дрэў іншай пароды. За просекай то тут, то там зелянеў бярэзнік з лазовай падсадай. Асіпенка. У астатнія ж дні не вылазіла [маці] з лесу: то збірала грыбы і ягады, то зарабляла капейку — паліла лаўжы, акопвала на дзялянках падсаду. Сачанка. Навокал .. заходзяцца ў падсадзе салаўі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сатэлі́т, ‑а, М ‑ліце, м.
1. У Старажытным Рыме — узброены найміт, які суправаджаў свайго гаспадара.
2. перан. Паслугач, выканаўца чужой волі. // Дзяржава або ўрад, фармальна незалежныя, а фактычна падпарадкаваныя іншай, больш моцнай імперыялістычнай дзяржаве. Сатэліты імперыялізму.
3. У астраноміі — спадарожнік планеты. Месяц — сатэліт Зямлі.
4. Спец. У планетарных механізмах — шасцярня, якая круціцца разам з воссю вакол цэнтральнага кола накшталт спадарожніка планеты.
[Ад лац. satelles, satellitis — спадарожнік; паплечнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сервіту́т, ‑у, М ‑туце, м.
У антычным, феадальным і капіталістычным грамадстве — права карыстацца чужой уласнасцю ў пэўных межах; а таксама права на абмежаванне ўласніка ў пэўных адносінах. Зямельны сервітут. □ Зацвярджаўся нейкі панскі прыхвасцень грамадскім солтысам або яшчэ якой шышкай, адбіраў пан у вёскі сервітут на выган. Машара.
•••
Міжнародны сервітут — абмежаванне ўлады якой‑н. дзяржавы над якой‑н. тэрыторыяй на карысць іншай дзяржавы.
[Ад лац. servitus, servitutis — павіннасць, падначаленасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ту́таські ‘тутэйшы’ (ветк., Мат. Гом.). Утворана па ўзоры на́ські, гл. наскі (< наш‑скі), з іншай суфіксацыяй — тутэ́йсьні ‘тс’ з менай ‑шн‑ > ‑сьн‑ (аб гэтым гл. Карскі 1, 359–361), гл. туташні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
антыгеро́й
(ад анты- + герой)
тып літаратурнага персанажа, які ў той ці іншай ступені процістаіць традыцыйнаму вобразу героя і аб’ектыўна выступае носьбітам адмоўных грамадскіх з’яў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
інтэнсі́ўнасць
(ад інтэнсіўны)
1) напружанасць, узмоцненая дзейнасць (напр. і. працы, і. працэсаў абмену рэчываў);
2) гушчыня патоку электрычнай, магнітнай, гукавой, светлавой або іншай энергіі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пайкілацыто́з
(ад гр. poikilos = розны, пераменлівы + -цытоз)
мед. наяўнасць у перыферычнай крыві эрытрацытаў не круглай, а якой-н. іншай формы (авальнай, грушападобнай і інш.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)