неу́бранный

1. непрыбра́ны;

неу́бранная ко́мната непрыбра́ны пако́й;

2. с.-х. несабра́ны, няўбра́ны;

неу́бранный хлеб несабра́нае (няўбра́нае) збо́жжа.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Бу́лка ’белы хлеб’ (Карскі 1, Сцяшк.), ’пшанічны хлеб’ (Сцяц. Нар., Вешт.), ’жытні хлеб’ (Касп., Нас., Шн.), ’бохан хлеба’ (Бяльк.). Гл. яшчэ Бесар., Федар., 2. Падрабязна агляд значэнняў Сцяц. Нар., 25 (які лічыць, што найбольш пашыранае і даўняе значэнне ’пшанічнае печыва дзецям’). Рус. бу́лка, укр. бу́лка. Лічыцца запазычаннем з польск. bułka ’тс’ (вядомае з XV ст.). Праабражэнскі, 1, 52; Брукнер, 48; Слаўскі, 1, 50; Бернекер, 100; Рудніцкі, 251; Шанскі, 1, Б, 222. Аб запазычанні сведчыць тое, што ва ўсх.-слав. мовах слова з’явілася вельмі позна: у рус. і ўкр. з XVIII ст., у бел., мабыць, таксама (няма ў Булыкі). Крыніца польскага слова не вельмі пэўная (італ.; франц. boule ’круглы хлеб’, с.-в.-ням. biule ’шышка і г. д.’, швед. bulle ’хлеб, булка і да т. п.’; Слаўскі, 1, 50). Вельмі няпэўныя версіі пра роднаснасць усх.-слав. бу́лка з булава́, булды́рь і г. д. (так Фасмер, 1, 239; там і агляд іншых параўнанняў). Да слова бу́лка параўн. яшчэ Вештарт, Лекс. Палесся, 107–110.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

соль​I хим., перен. соль, род. со́лі ж.;

столо́вая соль стало́вая соль;

англи́йская соль англі́йская соль;

бертоле́това соль бертале́тавая соль;

◊

соль земли́ соль зямлі́;

вся соль в том, что… уся́ соль у тым, што…;

сы́пать соль на ра́ны сы́паць соль на ра́ны;

встреча́ть хле́бом-со́лью сустрака́ць (віта́ць) хле́бам-со́ллю;

пуд со́ли съесть пуд со́лі з’е́сці;

соль тебе́ в глаза́! (от дурного глаза) соль табе́ ў во́чы!;

атти́ческая соль аты́чная соль, дасці́пны жарт;

хлеб-со́ль хлеб-со́ль;

води́ть хлеб-со́ль (с кем) зна́цца (з кім);

забы́ть (чью) хлеб-со́ль забы́ць (чыю) хлеб-со́ль, не по́мніць зро́бленай ла́скі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мазу́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да мазуту, мазуты. Хлеб пахне трох[і] вугалем, і аддае крыху ад яго і магутным пахам. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гірса́, ‑ы, ж.

Пустазелле сямейства злакавых. Сягоння не пазнаць Былых палос, разор, Дзе толькі рос палын Ды горкі хлеб з гірсою. Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адпячы́, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце, ‑пякуць; пр. адпёк, ‑пякла, ‑пякло; зак., што.

Пратрымаўшы даўжэй, чым трэба ў печы, перапячы. Адпячы хлеб.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

свянцо́ны, ‑ая, ‑ае.

Пасвячоны, асвячоны. Свянцоны хлеб. Свянцоная вада. □ Лячыла мяне ад хваробы суседская бабуля. Паіла настоем сямі свянцоных купальскіх траў. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жава́ць несов.

1. жева́ть;

ж. кава́лак хле́ба — жева́ть кусо́к хле́ба;

2. перен. жева́ть, мусо́лить;

ж. яко́е-не́будзь пыта́нне — жева́ть (мусо́лить) како́й-л. вопро́с;

◊ ж. жва́чку — жева́ть жва́чку;

жывём, хлеб жуём — погов. живём, хлеб жуём

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ператрыма́ць сов., в разн. знач. передержа́ть;

п. хлеб у пе́чы — передержа́ть хлеб в печи́;

п. зды́мкі ў праяві́целі — передержа́ть сни́мки в прояви́теле;

мно́га кніг ~ма́ў у сваі́х рука́х — мно́го книг передержа́л в свои́х рука́х

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дапячы́, -пяку́, -пячэ́ш, -пячэ́; -пячо́м, -печаце́, -пяку́ць; дапёк, -пякла́, -ло́; -пячы́; -пе́чаны; зак.

1. Скончыць пячы, давесці да поўнай гатоўнасці.

Д. хлеб.

2. чаго. Спячы дадаткова.

Д. бліноў.

3. перан., каму і без дап. Вывесці з раўнавагі; даняць.

Сваімі дакорамі і папрокамі ён усім дапёк.

|| незак. дапяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)