сітуа́цыя, ‑і, ж.
1. Сукупнасць абставін, у якіх што‑н. адбываецца; становішча, у якім хто‑н. знаходзіцца. Рэвалюцыйная сітуацыя. □ [Андрэй:] — Нам трэба ўмець разбірацца не толькі ў абставінах, у розных вайсковых сітуацыях, а і ў людзях. Кулакоўскі. Гаворка часамі пераходзіла ў звычайнае фантазёрства, у жарты, у неіснуючыя сітуацыі, поўныя дасціпных, смешных выдумак. Колас. Валодзя ўхваляў рашэнне, казаў, што інакш і нельга, што і ён пры такой сітуацыі зрабіў бы толькі так. Шамякін. Чаго толькі не пабачыш у час камандзіровак, у якія сітуацыі не трапіць! Місько.
2. У геадэзіі — сукупнасць водных прастораў, лясоў, гор, населеных пунктаў і пад., якія паказаны на карце ці плане пры дапамозе ўмоўных знакаў.
[Фр. situation.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схі́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; зак.
Разм.
1. Не трапіць у цэль, прамахнуцца. Першы стрэл жандара немінуча зваліў бы каня, і першы стрэл мог быць смяротны для яго, Мусатава, калі ў адказ грымнуць пісталеты ворага. Гэты не схібіць. Караткевіч. А я ўсё-такі не ведаў, ці насмерць забіў таго гада. А мо толькі параніў? Вельмі ж хваляваўся, рука магла схібіць. Сабаленка. [Лапецька:] — Паляванне — спорт для маладых і дужых. Дык не,.. [дзядзька Ціхон] яшчэ поўзае, пнецца давесці, што яго вока не схібіць. Паслядовіч.
2. перан. Зрабіць промах; памыліцца. [Зайчык] насцярожыўся, падрыхтаваўся, каб не схібіць, не пралічыцца. Мележ. У свядомасці цюкнула думка, што схібіць цяпер нельга інакш яны абодва загінуць. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
успа́сці, ‑паду, ‑падзеш, ‑падзе; ‑падзём, ‑падзяце, ‑падуць; пр. успаў, ‑пала; зак., на каго-што.
Разм.
1. Напасці з мэтай захопу, грабяжу, забойства і пад. [Сяргей:] — Як драпежныя рабаўнікі, успалі магнаты на наша народнае багацце. Машара. / у перан. ужыв. Ці стомлены буду, Ці лень успадзе — Турбуй мяне, дружа, І ўночы, і ўдзень. Гілевіч.
2. Накінуцца на каго‑н. з лаянкай, папрокамі і пад. — Чаго ты прычапіўся да дзіцяці? — успала матка. Баранавых. У хаце Каця не прамінала пры гэтым на мужа ўспасці: Зноў аднае дзындры набраў. Лобан.
3. Выпадкова трапіць, набрысці на што‑н. Успасці на след.
•••
Успасці на думку каму — тое, што і прыйсці на думку каму (гл. прыйсці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
усадзі́ць, усаджу́, уса́дзіш, уса́дзіць; уса́джаны; зак.
1. што ў што. Уваткнуць з сілай (а таксама трапіць снарадам, куляй у што-н.; разм.).
У. рыдлёўку ў зямлю.
У. кулю ў лоб.
2. што ў што. Усунуць унутр чаго-н.
У. руку ў ваду.
3. каго (што). Прымусіць або памагчы сесці.
У. гасцей.
4. каго (што) за што і з інф. Прапанаваць сесці, даўшы які-н. занятак, прымусіць рабіць што-н.
У. за піяніна.
У. чытаць.
5. што ў што. Пасадзіць пячыся (разм.).
У. хлеб у печ.
6. што чым. Саджаючы (расліны), заняць якую-н. прастору.
У. градку кветкамі.
7. перан., што і чаго ў што. Расходаваць, патраціць (сродкі, грошы; разм.).
У. многа грошай у будаўніцтва.
|| незак. уса́джваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. уса́джванне, -я, н. (да 1, 3, 4 і 6 знач.) і уса́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 6 знач.; разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
niepowołany
niepowołan|y
які не мае права; неадпаведны; неналежны; недасведчаны; нявопытны; некампетэнтны;
~y organizator — самазваны арганізатар;
dostać się w ~e ręce — трапіць у неналежныя рукі;
~y krytyk — некампетэнтны крытык
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
kratka
kratk|a
ж.
1. краты;
trafić za ~i — трапіць за краты (у турму);
2. клетачка; краткі;
w ~i — у клетку (краткі);
pracować w ~ę — хадзіць на працу нерэгулярна
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
акружэ́нне н
1. вайск (дзеянне) Umríngen n -s; Umzíngelung f -; Éinkreisung f -, Éinkesselung f -;
тра́піць у акружэ́нне in éinen Késsel geráten*;
вы́рвацца з акружэ́ння aus dem Késsel áusbrechen*;
2. (абставіны, асяроддзе, атачэнне) Umgébung f -, Úmwelt f -; Milieu [mi´ljø:] n -s, -s;
у акружэ́нні (каго-н) umgében [umríngt] von (D), in Begléitung von (D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
зубо́к
1. уменьш.-ласк. зубо́к, -бка́ м.;
зу́бки мн. зу́бкі, -бак;
2. техн. зубо́к, -бка́ м.;
зубки́ мн. зубкі́, -ко́ў;
◊
подари́ть (приноси́ть, принести́) на зубо́к падары́ць (прыно́сіць, прыне́сці) на зубо́к;
знать (вы́учить) на зубо́к знаць, ве́даць (вы́вучыць) на зубо́к;
попа́сть на зубо́к (кому) тра́піць на зубо́к (каму).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
pazur
м.
1. кіпцюр, кіпець;
2. разм. пазногаць;
czarne ~y — чорныя пазногці;
3. тэх. палец; зубец;
4. тэх. цвікадзёр;
pokazać ~y — паказаць кіпцюры;
wpaść w ~y — трапіць у лапы (кіпцюры)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
перабы́ць, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; зак.
Разм.
1. што і без дап. Пражыць нейкім чынам, перачакаць нейкі час, да якой‑н. пары. Перабыць ноч у знаёмых. □ [Шашура] перабыў зіму, а ўвесну з сваімі памочнікамі.. са зброяй накіраваўся ў лес. Мележ. Да раніцы студэнтам дазволілі перабыць у вагонах. Карпаў. Не ўрадзіў мак — перабудзем і так. Прыказка.
2. Пабываць у розны час у каго‑н., дзе‑н., наведаць каго‑, што‑н. — пра ўсіх, многіх. Бадай што ўсе перабылі ў нас, не зайшла толькі Аксеня. Лупсякоў. Такія госці тут не ў навіну: іх перабыло ўжо немаведама колькі. Новікаў. // Пабываць у каго‑н. у руках, трапіць пад чыё‑н. падпарадкаванне ў розны час. Шмат у яго [Максімавых] руках перабыло трохрадак. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)