Ра́хацца ’збірацца, рыхтавацца, поркацца, капацца, шавяліцца’ (ТС), ря́хацца ’паціху, марудна збірацца’ (Растарг.). Параўн. укр. ра́ха́тися, ря́хатися ’збірацца, рухацца’, рус. дыял. ря́хнуться ’крануцца, сыйсці з месца’. Паводле Мяркулавай (Этимология–1986–1987, 148), да прасл. *raxati, *rexnǫti, дзе x < sk (> *resk‑ з першасным значэннем ’драць’ — ’плясці’), у аснове семантыкі — рэзкі рывок, штуршок як пачатак руху. Параўн. таксама Фасмер, 3, 449 (рус. раха́ть, рахну́ть ’кідаць; гнаць’, мяркуецца, узыходзяць да гукапераймання); SEK, 4, 189, 193 (фармальна блізкія каш. rakować są ’выпраўляцца, збірацца ў дарогу’, rëknǫ́c ’крануцца, скіравацца’ выводзяцца з ням. regen ’кранаць, рухаць’, rücken ’крануцца, пасунуць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́скід ’від ворыва, калі глеба адвальваецца ў розныя бакі’ (Сцяц.; міёр., Шатал.; ТСБМ), роскідка ’тс’ (петрык., Шатал.; шальч., вільн., Сл. ПЗБ), ’баразна’ (вільн., Сл. ПЗБ); ро́скідзь ’разора, паглыбленне паміж градамі’ (карм., Мат. Гом.; Інстр. 2); ро́скідка ’мяжа на сярэдзіне загона’ (Янк. 3., Шат., ПСл), на ро́скідку ’спосаб ворыва’ (ТС); араць у ро́скідку — ’ворыва, пры якім барозны кладуцца ў напрамку краёў загона’ (карэліц., Жыв. сл.); ’узаранае поле з разорай пасярэдзіне загона’ (нясв., смаляв., сміл., стол., Яшк.); роскідзь, роскідка, раскі́д ’ворыва ўроскідку’ (бых., кам., сен., ЛА, 2). Да кідаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сціна́ць 1 ’зразаць’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Сцяшк., Гарэц., Др.-Падб., Сл. ПЗБ). Гл. сцяць 1, цінаць.
Сціна́ць 2 ’абхапіўшы, сціскаць; перахопліваць (дыханне); ахопліваць (вокам); замарожваць, сцягваць’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), ’сціскаць (горла)’ (Ян.), ’кідаць у дрыжыкі’ (ТС), сціна́цца ’сціскацца, закрывацца (пра рот)’ (Барад.), ’замярзаць, зацягвацца лядком’ (Бяльк., Варл., ЛА, 2), ’тс’ і ’зябнуць, уздрыгваць’ (Сл. ПЗБ), сюды ж сціну́ць, сцену́ць ’ахапіць (холадам, вокам і пад.)’ (ТС), сцінка́цца ’сціскацца, згінацца’ (Сл. ПЗБ), сценя́ціцца, сціня́ціцца ’схапіцца лядком’ (там жа). Гл. сцяць 2. Параўн. Астроўскі, ABSl, 29, 153.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Талы́заць ’цягаць, тузаць, біць’, талы́знічаць ’цягацца, марнатравіць’ (Нас., Байк. і Некр.), сюды ж талы́знік ’марнатравец’ (Нас.). Параўн. рус. пск. талы́зина ’тоўстая дубіна, друк’. Яшчэ Насовіч (632) выказаў меркаванне пра запазычанне з літ. talziti ’кідаць, кідаючы біць’; паводле Карскага (Труды, 394), з літ. talãžyti, tàlažuoti ’боўтаць’ або з літ. tálžyti, лат. tâlzît ’біць’ (Кіпарскі, Лекс. балтызмы; Лаўчутэ, Балтизмы, 56). Анікін (Опыт, 285) лічыць гэта непрымальным з фармальных прычын і мяркуе пра экспрэсіўнае ўсходнеславянскае ўтварэнне, параўн. таласкаць, гл. Параўн. таксама Фасмер (4, 14), дзе абмяркоўваюцца і іншыя спробы этымалагізацыі слоў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
highlight
[ˈhaɪlaɪt]
1.
v.t.
1) асьвятля́ць, кіда́ць я́ркае сьвятло́ на што
2) падкрэ́сьліваць, высо́ўваць на пе́ршы плян, надава́ць вялі́кае зна́чаньне
3) рабі́ць выда́тным
2.
n.
1) сьветлавы́ эфэ́кт у жы́вапісе, фатагра́фіі
2) найбо́льш ціка́вая ці ва́жная ча́стка чаго́-н., падзе́я, сцэ́на
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
jack [dʒæk]n.
1. tech. дамкра́т, пад’ёмнае прыстасава́нне
2. tech. гняздо́ (для падключэння электроннага абсталявання)
3. вале́т (у картах)
♦
a jack of all trades ≅ ма́йстар на ўсе ру́кі (магчыма пры гэтым не вельмі спрактыкаваны, не вельмі ўмелы)
jack around [ˌdʒækəˈraʊnd] phr. v. AmE, infml наўмы́сна перашкаджа́ць, не дапамага́ць у яко́й-н. спра́ве
jack in [ˌdʒækˈɪn] phr. v.
1. BrE, infml кіда́ць рабі́ць што-н., кіда́ць займа́цца чым-н.;
Last year she jacked in her job. Летась яна кінула працу.
2. infml падключы́цца да камп’ю́тарнай сістэ́мы;
I’m trying to jack in the Internet now. Я зараз спрабую падключыцца да інтэрнэту.
jack up [ˌdʒækˈʌp] phr. v.
1. падыма́ць (дамкратам)
2. infml зна́чна ўзніма́ць, павялі́чваць (кошты, падаткі і да т.п.)
3. infml уво́дзіць нарко́тык у кроў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
okno
okn|o
н. акно;
z ~a wyglądały kwiaty — на акне былі відаць вазоны;
~o wystawowe — вітрына;
~o na świat — акно ў свет;
wyrzucać pieniądze przez ~o — кідаць грошы на вецер
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
са́хар цу́кар, -кру м.;
чай с са́харом чай (гарба́та) з цу́крам;
класть са́хар кі́даць (сы́паць) цу́кар;
са́хар-рафина́д цу́кар-рафіна́д;
тростнико́вый са́хар трысняго́вы цу́кар;
свеклови́чный са́хар бура́чны цу́кар;
ко́лотый са́хар ко́латы цу́кар;
пилёный са́хар пілава́ны цу́кар;
по́стный са́хар по́сны цу́кар;
моло́чный са́хар мало́чны цу́кар.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
fever
[ˈfi:vər]
1.
n.
1) гара́чка f.
2) ліхама́нка f.
3) хваро́ба
scarlet fever — шкарляты́на f.
typhoid fever — ты́фус, тыф
yellow fever — жо́ўтая ліхама́нка
4) захапле́ньне n., аза́рт -у m.; мо́цнае ўзру́шаньне
2.
v.t.
кіда́ць у жар, палі́ць гара́чкай
3.
v.i.
мець гара́чку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ме́сці, месьці́, мясьці́ ’падмятаць’, ’з сілай гнаць, кружыць снег’ (ТСБМ, Касп., Яруш., Сл. ПЗБ. ТС; міёр., З нар. сл.). Укр. мести́, рус. мести́, польск. mieść, н.-луж. mjasć, в.-луж. mjeść, чэш. mésti, славац. miesť, славен. mẹ́sti, серб.-харв. мѐсти, макед. мете, балг. мета, ст.-слав. мести. Прасл. mesti (< metti), роднаснае да metati > мятаць (гл.). Дакладнымі адпаведнікамі агульнаслав. лексемы з’яўляюцца: літ. mèsti ’кідаць, шпурляць’, ’пакінуць’, ’снаваць’, лат. mest ’кінуць’, ст.-прус. metis ’кідок’, лац. mittō, mittere ’тс’, ’выпускаць’ (Бернекер, 2, 40; Фасмер, 2, 611; Махэк₂, 361; Фрэнкель, 422; Бязлай, 2, 179; Шустар-Шэўц, 12, 926–927). Гл. мятаць 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)