1. Прут, якім прымацоўваецца салома да лат пры крыцці страхі. Сарваўшы кастрыцу з вільчыка, вецер адарваў паплеціну і раскрыў цэлы рад саломы.Пальчэўскі.Больш за тыдзень Адам са сваімі памочнікамі крыў абору. Хлопцы-падлеткі надавалі яму кулі, паплеціны.Сабаленка.
2.Абл. Жэрдка (лата, прут, дошка), якая кладзецца на кроквы. Вывеў стары цясляр зруб, паставіў кроквы, прыбіў паплеціны.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэрмо́метр, ‑а, м.
Прыбор для вымярэння тэмпературы ў пэўных адзінках (градусах). [Наталля:] Пакажыце вашу тэмпературу. (Глядзіць на тэрмометр). Усё ў парадку. Я думала, ці можна вас адпраўляць.Крапіва.//перан. Пра тое, што вымярае, паказвае змены ў сферах грамадскага жыцця. [Фрэйда:] — Вялікі гонар быць на чырвонай дошцы. Вялікая ганьба — на чорнай. Чырвона-чорная дошка як бы тэрмометр нашай працы.Бядуля.
•••
Ставіць тэрмометргл. ставіць.
[Ад грэч. thermē — цяпло, гарачыня і merteō — вымяраю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́шачны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да гульні ў шашкі, звязаны з ёй. Шашачны турнір. □ — А н-ну, хто са мною асмеліцца?.. От глядзіце, я пайшоў! — і.. [загадчык фермы] пасунуў сваю шашку далёка за лінію шашачнага поля.Палтаран.// Прызначаны для гульні ў шашкі. Шашачны столік. Шашачная дошка.
2. Размешчаны так, як размешчаны клеткі аднаго колеру на дошцы для гульні ў шашкі. У шашачным парадку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпунт, -а, М -нце, мн. -ы́, -о́ў, м. (спец.).
1. Падоўжны выступ ці паз для злучэння дошак, брусоў і пад., а таксама злучэнне такога віду, пры якім выступ адной са злучаных частак уваходзіць у паз другой часткі.
2.Дошка, брус, бэлька і пад., на адным канце якой зроблены падоўжны выступ, а на другім — паз.
3. Корак, якім затыкаюць бочку.
◊
Ад усіх бочак шпунт або пад усе бочкі шпунт — пра чалавека, якога калі трэба і калі не трэба пасылаюць выконваць розныя даручэнні, просьбы.
|| прым.шпунтавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чужа́я аве́чка ~бі́лася да чарады́ — чужа́я овца́ приби́лась к ста́ду;
2. (при падении получить ушиб) разби́ться, ушиби́ться, уби́ться (до полусмерти)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бля́ты від кузава воза; частка яго’ (Маслен.). Бясспрэчна запазычанне з польск.blat ’дошка і г. д.’ (вельмі многа значэнняў), а гэта з ням.Blatt (таксама шмат значэнняў, Варш. сл., 1, 163). Укр.блят (часткі розных прылад). Польскае пасрэдніцтва прымае Шалудзька, Нім., 22, супраць чаго Рудніцкі, 153 (прама з ням.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ша́хматны Schach-;
ша́хматная гульня́ Scháchspiel n -(e)s, -e;
ша́хматны турні́р Scháchwettkampf m -(e)s, -kämpfe;
ша́хматная до́шка Scháchbrett n -(e)s, -er;
ша́хматны ход Scháchzug m -(e)s, -züge;
у ша́хматным пара́дку scháchbrettfönnig
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
планшэ́т, ‑а, М ‑шэце, м.
1.Спец.Дошка з нацягнутай на яе паперай, на якую наносіцца план мясцовасці пры здымках. Трэба ведаць, як маршрут на планшэт панесці.Гілевіч.
2.Спец. План мясцовасці, атрыманы пры геадэзічнай здымцы.
3. Плоская сумка, празрыстая з верхняга боку, у якой носяць карты (тапаграфічныя і інш.). Вымаючы з планшэта карту, Шутаў з хваляваннем пазіраў — вылічваў — колькі яшчэ да граніцы.Мележ.
[Фр. planchette.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скрыжа́ль, ‑і, ж.
Кніжн.
1.Дошка, пліта з напісаным на ёй тэкстам (пераважна свяшчэнным, культавым).
2.звычайнамн. (скрыжа́лі, ‑ей); перан.; чаго або якія. Пра тое, што захоўвае, куды занесены памятныя падзеі, даты, імёны і пад. Скрыжалі навукі. Скрыжалі гісторыі. □ І славу тую, што ўпісалі мы ў гістарычныя скрыжалі, наш горад панясе ў вякі.Машара.Таемны вы, зямлі скрыжалі! Чаго ў сябе вы не ўпісалі!Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пласці́на ’тонкая палоска цвёрдага матэрыялу (ТСБМ), ’плаха, палова распілаванага уздоўж бервяна’ (шальч., беласт., Сл. ПЗБ; воран., Сцяшк. Сл.; Мат. Гом.), рус.дыял.пласти́на ’палова распілаванага ў даўжыню бервяна, ад якога адрэзаны гарбылі; самая тоўстая дошка’. Беларуска-руская ізалекса. Да пласт (гл.). Сюды ж пласцінка ’тонкая палоска гліны, адрэзаная ганчаром’ (баран., ЖНС).