jedność

jednoś|ć

ж.

1. адзінства;

w ~ci siła перан. у адзінстве сіла;

~ć przeciwieństw філ. адзінства процілегласцей;

2. мат. адзінка; велічыня

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ЛАНЦУГО́ВАЯ Я́ДЗЕРНАЯ РЭА́КЦЫЯ,

ядзерная рэакцыя, у якой часціцы, што выклікаюць яе, утвараюцца як прадукты гэтай рэакцыі. Звязана з вял. энергавыдзяленнем (каля 200 МэВ на кожны акт дзялення ядра урану ці плутонію) і праходзіць з удзелам павольных ці хуткіх нейтронаў. Выкарыстоўваецца як крыніца энергіі (гл. Ядзерны рэактар), на ёй заснаваны прынцып работы ядзернай зброі.

Адзіная вядомая Л.я.р. — рэакцыя дзялення урану і некаторых трансуранавых элементаў пад уздзеяннем нейтронаў — здзейснена Э.Фермі (1942) з дапамогай уран-графітавага рэактара. Суправаджаецца выдзяленнем некалькіх нейтронаў, якія ў сваю чаргу могуць захоплівацца нераздзеленымі ядрамі і выклікаць іх дзяленне. Характарыстычная велічыня Л.я.р — каэфіцыент размнажэння k, які вызначаецца ўсярэдненымі лікамі актаў дзялення ў паслядоўных звёнах ланцуга. Самападтрымная рэакцыя магчыма толькі пры к>1; маса дзялільнага рэчыва для здзяйснення такой рэакцыі наз. крытычнай; яе велічыня залежыць ад формы і ізатопнага складу гэтага рэчыва і вагаецца ад соцень грамаў да соцень тон. Рухомыя стрыжні з матэрыялу, які добра паглынае павольныя нейтроны, дазваляюць зрабіць Л.я.р. кіравальнай.

Э.А.Рудак.

Першыя пакаленні нейтронаў, якія ўтвараюцца пры ланцуговай ядзернай рэакцыі.

т. 9, с. 126

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

переме́нный в разн. знач. пераме́нны;

переме́нная пого́да пераме́ннае надво́р’е;

переме́нная величина́ мат. пераме́нная велічыня́;

переме́нная звезда́ астр. пераме́нная зо́рка;

переме́нный капита́л эк. пераме́нны капіта́л;

переме́нный ток эл. пераме́нны ток;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гран

(лац. granum = зерне)

1) адзінка аптэкарскай вагі або вагі каштоўных металаў і камянёў, роўная 62,2 мг (у Англіі яна складае 64,8 мг);

2) перан. мізэрная велічыня.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

magnitude

[ˈmægnɪtu:d]

n.

1) велічыня́, вага́ f., паме́ры pl., сі́ла f.

2) вялі́кае зна́чаньне, уплы́ў або́ вы́нік

3) Astronomy я́ркасьць f. (зо́ркі)

of the first magnitude — ве́льмі вялі́кі, пе́ршай велічыні́; даскана́лы, ве́льмі паважа́ны

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

нуль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.

1. Лічбавы знак «0», які абазначае адсутнасць велічыні (дабаўлены справа ад лічбы ўдзесяцярае яе).

2. Умоўная велічыня, адносна якой вызначаецца тэмпература чаго-н.

Дзесяць градусаў ніжэй за нуль.

3. перан. Пра нязначнага, нікчэмнага чалавека (разм.).

У навуцы гэты чалавек н.

○

Абсалютны нуль — самая нізкая магчымая тэмпература (-273,16 -273,15 °С).

◊

Звесці да нуля — пазбавіць усякага сэнсу, значэння.

Нуль увагі на каго-што (разм.) — ніякай увагі.

Пачаць з нуля (разм.) — без папярэдняй падрыхтоўкі.

Стрыгчы пад нуль (разм.) — стрыгчы нагала.

|| прым. нулявы́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дада́тны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае патрэбныя ўласцівасці, якасці, заслугоўвае адабрэння. Былі і дадатныя бакі ў гэтых вандроўках: па дарозе добра абмяркоўваўся даклад. Колас.

2. Які выражае адабрэнне; станоўчы. Дадатная ацэнка.

3. Большы, чым нуль. Дадатны лік. Дадатная велічыня. Дадатная тэмпература.

4. Які мае адносіны да віду электрычнасць часціцамі якога з’яўляюцца пратоны, пазітроны і інш. Дадатны зарад.

5. у знач. наз. дада́тнае, ‑ага. Тое, што характарызуецца станоўчымі якасцямі; проціл. адмоўнае.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тава́р, -ру м.

1. в разн. знач. това́р;

велічыня́ ва́ртасці ~ру — эк. величина́ сто́имости това́ра;

хо́дкі т. — хо́дкий това́р;

2. обл. скот;

◊ жывы́ т. — живо́й това́р;

паказа́ць т. ле́пшым бо́кам — показа́ть това́р лицо́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВУГЛАВА́Я СКО́РАСЦЬ,

вектарная велічыня ω→, якая характарызуе скорасць вярчэння цвёрдага цела. Модуль вуглавой скорасці ω = lim Δt → 0 Δφ Δt = dφ dt′ , дзе Δφ — прырашчэнне вугла павароту за прамежак часу Δt. Вектар ω→ накіраваны ўздоўж восі вярчэння ў той бок, адкуль паварот цела бачны супраць ходу гадзіннікавай стрэлкі (правіла правага вінта). Адзінка вуглавой скорасці ў СІ — радыян за секунду (рад/с).

т. 4, с. 285

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

przeciętny

przeciętn|y

1. сярэдні;

~y zarobek — сярэдні заробак;

2. звычайны; пасрэдны;

~y uczeń — пасрэдны вучань;

3. ~a ж. сярэдняя велічыня; сярэдні паказчык

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)