Verbum

Ве́дзьма. Ст.-рус. вѣдьма, рус. ве́дьма, укр. ві́дьма, польск. wiedźma, чэш. vědma. Як думаюць, вытворнае ад слав. *věděti, *vědati ’знаць’; параўн. і ст.-рус. вѣдь ’чараўніцтва (Брукнер, Slavia, 13, 980; Міклашыч, 390 і далей; Траўтман, 338; Фасмер, 1, 285). Махэк₂ (680) зыходзіць з праформы *vědoma. Няпэўна.

Віка́рый ’намеснік архірэя ў праваслаўнай царкве ці епіскапа або прыходскага свяшчэнніка ў каталіцкай царкве’ (БРС, КТС). Запазычана з царкоўнага с.-вяк.-лац. vicārius ’намеснік’ < лац. vicis ’змена’ (Праабражэнскі, 1, 83; Фасмер, 1, 314; Брукнер, 621; Махэк₂, 689; Скок, 3, 592) ці з польск. wikary (Булыка, Запазыч., 63).

Го́паць ’гопаць’ (БРС, Шат.). Ад выклічніка гоп! Параўн. і рус. гоп!, укр. гоп! Мяркуюць, што выклічнік — магчымае запазычанне (як і польск. hop) з ням. hopp! (так Брукнер, 172; Фасмер, 1, 438). Слаўскі (1, 428) лічыць, што гэта ўсё самастойныя выклічнікавыя ўтварэнні. Гл. яшчэ Шанскі, 1, Г, 129.

Ландша́фт ’агульны выгляд мясцовасці, пейзаж’, ’вясковы краявід на малюнку’ (ТСБМ). Магчыма, з польск. landszaft, lanczaft, lanczoft (з 1626 г.) або з рус. мовы ў якасці культурнага тэрміна. Першакрыніцай, аднак, з’яўляецца ням. Landschaft ’мясцовасць’ (Брукнер, 290; Фасмер, 2, 467; Слаўскі, 3, 50–51; Чартко, Бел. лінгв. зб., 152).

◎ На ба́х ’акурат, якраз’ (ваўкав., Арх. Федар.). Магчыма, суадносіцца з серб.-харв. бах, убах ’зусім’ (параўн. у выразе удрити у бах ’пярэчыць, адмаўляць’) і балг. хващам бъх ’?’, з якімі Брукнер (19) звязвае польск. bechtać, nabechtać ’паклёпнічаць, абгаворваць’, ц.-слав. бехма, бохма ’зусім, цалкам’. Гл. бах, бахаць.

Падсо́біць ’памагчы’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Касп., Бяльк.). Рус. падсоби́ть, укр. підсоби́ти. Усходнеславянскае, ад дав. скл. зваротнага займ. сабе. У іншых славян аналагічныя дзеясловы без прыстаўкі або з інш. прыстаўкамі: польск. (o)sobić ’прысвойваць’, чэш. sobiti, osobiti, дыял. dosobit se і г. д. (гл. Брукнер, 505; Махэк, 535).

◎ *Пальгі́ваць, пальгуваць ’быць у стане цечкі’ (Касп.), пільгуваць ’паляваць на дзічыну’ (Мядзв.). Няясна. З фармальнага боку можна параўнаць з укр. пільгувати ’аблягчаць, паслабляць’ і рус. дыял. пелеговать ’біць; даглядаць, клапаціцца’. Апошняе, магчыма, роднаснае польск. pielęgować, ріеіе‑ gować ’даглядаць, клапаціцца’ (Фасмер, 3, 228) < ням. pflegen (Брукнер, 468).

◎ Папу́ці ’прымітыўны абутак’ (Весці АН БССР, 1969, 4, 129, зэльв.), папу́ть ’непаваротлівы’ (Рам., 8, 124, дзісн.), папу́цькі ’вязаныя з нітак або сшытыя з палатна тапачкі’ (Сл. Брэс.). З польск. papuć ’туфель з сукна, хатнія тапачкі’ (Весці АН БССР, там жа). Польск. з тур. papudż ’тс’ (Брукнер, 395).⇉.

Раструха́р ’кастратар’ (Сл. ПЗБ). Запазычана з польск. rostrucharz ’гандляр, пасярэднік у гандлі коньмі’, ст.-польск. rostuszar, rostucharz ’тс’ з с.-в.-ням. rostūscher, нова-в.-ням. Rosstauscher ’тс’ (Брукнер, 463; Нававейскі, Zapożyczenia, 261), якое ў польскіх гаворках мае таксама значэнне ’нешта калматае, недарослае, неабсохлае’ (Куцала, Słownik).

Стакро́тка ‘маргарытка’ (гом., гродз., Кіс.; Нас., Байк. і Некр.), ‘агаткі’ (мін., Кіс.), сто́кроць ‘куст маргарытак’ (Нас.), стакратка ‘тс’ (Гарэц.). З польск. stokrótka ‘маргарытка’, якое, магчыма, калькуе ням. Tausendschön, што дакладней перадаецца чэш. stokrasa ‘тс’ (Брукнер, 516); укр. стокро́тка ‘тс’ таго ж паходжання, гл. ЕСУМ, 5, 424.