Verbum

рак¹, -а, мн. -і, -аў, м.

Пакрытая панцырам прэснаводная або марская жывёліна з клюшнямі і брушкам.

Рачны р.

◊

Калі рак свісне — невядома калі або ніколі.

Паказаць, дзе ракі зімуюць каму — правучыць, пакараць каго-н.

|| памянш. рачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

|| прым. ра́кавы, -ая, -ае і рачы́ны, -ая, -ае.

Ракавая шыйка (брушка рачнога рака). Рачыныя вочы.

рассе́сціся, -ся́дуся, -ся́дзешся, -ся́дзецца; рассе́ўся, -се́лася; -ся́дзься; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца дзе-н. (пра многіх, усіх).

Р. ў вагоне.

2. Сесці, заняўшы шмат месца (разм.).

Р. на лаўцы.

3. Сеўшы, затрымацца надоўга.

Што ж я расселася, трэба ж дадому!

|| незак. расса́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.) і рассяда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

вы́касіць, -кашу, -касіш, -касіць; -кашаны; зак.

1. што. Скасіць дзе-н. траву і пад.

В. сенажаць.

2. перан., каго-што. Знішчыць у вялікай колькасці (агнём, пошасцю і пад.; разм.).

Некалі тут халера выкасіла многа людзей.

Пажарам выкасіла (безас.) паўвёскі.

В. кулямётам рады ворага.

|| незак. выко́шваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выко́шванне, -я, н.

|| прым. выкасны́, -а́я, -о́е (спец.).

пражы́ць, -жыву́, -жыве́ш, -жыве́; -жывём, -жывяце́, -жыву́ць; -жы́ў -жыла́, -ло́; -жыві; -жы́ты; зак.

1. Прабыць жывым, праіснаваць які-н. час.

П. дзевяноста шэсць гадоў.

2. Правесці некаторы час, жывучы дзе-н. ці якім-н. чынам.

П. сем гадоў на Далёкім Усходзе.

3. што. Патраціць на існаванне.

П. усе грошы.

|| незак. пражыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 3 знач.).

зале́гчы, -ля́гу, -ля́жаш, -ля́жа; -лёг, -ле́гла і -лягла́, -ло́; заля́ж; зак.

1. Легчы надоўга.

З. ў логава.

2. Размясціцца дзе-н. скрытна.

З. ў засаду.

З. ў акопах.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца, памясціцца.

Руда залегла на глыбіні двух метраў.

Трывога залягла ў сэрцы (запала).

|| незак. заляга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).

папа́сціся, -паду́ся, -падзе́шся, -падзе́цца; -падзёмся, -падзяце́ся, -паду́цца; -па́ўся, -па́лася; -падзі́ся; зак.

1. Апынуцца дзе-н., у якіх-н. абставінах, умовах.

П. ў пастку.

П. на вочы каму-н. (выпадкова прыцягнуць да сябе чыю-н. увагу).

2. Быць злоўленым на чым-н.

П. на кражы.

3. Выпадкова сустрэцца, трапіцца каму-н. (разм.).

П. насустрач.

|| незак. папада́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

пато́п, -у, м.

1. Паводле біблейскай легенды: паводка, якая за грахі людзей затапіла нібыта ўсю Зямлю.

Сусветны п.

Пасля нас хоць п.! (каб толькі нам было добра; неадабр.).

2. Разводдзе, паводка; пра многа разлітай вады дзе-н. (разм., жарт.).

У нізінах вясною — цэлы п.

Што тут за п. у вас у хаце?

|| прым. пато́пны, -ая, -ае.

патра́піць, -плю, -піш, -піць; зак. (разм.).

1. у каго-што, на што. Папасці, пацэліць.

Не п. рукой у рукаў.

2. Апынуцца дзе-н., трапіць куды-н.

Як ты сёння патрапіла аж у горад?

3. каму. Дагадзіць.

Яму цяжка п.

4. з інф. Змагчы, здолець зрабіць што-н.

Я не патрапіў дакладна адказаць ім.

|| незак. патрапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

адсе́яць, -се́ю, -се́еш, -се́е; -се́й; -се́яны; зак.

1. што. Прасейваннем адцзяліць.

А. асцюкі ад мукі.

2. перан., каго-што. Выключыць, звольніць.

А. двоечнікаў з універсітэта.

3. што. Перасеяць участак, дзе вымакла або не ўзышла збажына.

Адсеялі азіміну ярыной.

|| незак. адсява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і адсе́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адсява́нне, -я, н., адсе́йванне, -я, н. і адсе́ў, -се́ву, м.

аказа́цца¹, акажу́ся, ака́жашся, ака́жацца; акажы́ся; зак.

1. Стаць, з’явіцца ў сапраўднасці кім-, чым-, якім-н.

Мікола аказаўся добрым настаўнікам.

Аказалася, што хлопцы ведалі адзін аднаго.

2. Апынуцца дзе-н., у якім-н. месцы, трапіць куды-н.

Дырэктар аказаўся на сходзе.

3. Знайсціся, быць у наяўнасці.

Добра, што з сабою аказаліся грошы.

|| незак. ака́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.