абаліцыяні́ст
(англ. abolitionist, ад лац. abolitio = знішчэнне, скасаванне)
1) прыхільнік адмены якога-н. закону;
2) удзельнік руху за адмену рабства неграў у ЗША ў 18 — 19 ст.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
entry
[ˈentri]
n., pl. -tries
1) увахо́д -у m.; уе́зд -у m.
2) дзьве́ры; бра́ма; прахо́д -у m.
3) занясе́ньне (у сьпіс), за́піс -у m.
4) сло́ўнікавае гняздо́, арты́кул
5) удзе́льнік ко́нкурсу
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
самадзе́йнасць ж
1. Sélbsttätigkeit f -, (nicht erwünschte) Éigeninitiative [-və];
2. (мастацкая) Láienkunstschaffen n -s, Láienkunst f;
удзе́льнік маста́цкай самадзе́йнасці Láienkünstler m -s, -, Láienspieler m -s, -;
калекты́ў маста́цкай самадзе́йнасці Láienkunstgruppe f -, -n, Kultúrgruppe f;
агля́д маста́цкай самадзе́йнасці Láienkunstausscheid m -(e)s, -e
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Атле́т ’спартсмен, чалавек моцнага целаскладу і вялікай фізічнай сілы’. Рус., укр. атлет ’спартсмен, цыркавы артыст’, польск. atleta ’спартсмен, сілач’, чэш., славац. atlet і г. д. У беларускай мове з рускай, дзе з нямецкай ці французскай (Фасмер, 1, 36), дзе з лацінскай (< ст.-грэч. ἀθλητής ’удзельнік спаборніцтва, барэц’). У рускай слова з XVIII ст. У народных гаворках пашырана атлёт ’дужы, моцны чалавек’, якое адлюстроўвае, відаць, кантамінацыю з адлёт (гл.); вандроўныя цыркі маглі ’спрыяць і засваенню слова атлет у форме атлёт, вядомай і рускім дыялектам у значэнні ’зух’. На грэчаскую крыніцу атлет указваў Булахаў, Курс суч., 163; параўн. Шанскі, 1, А, 171; Краўчук, ВЯ, 1968, 4, 123.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ветэра́н
(лац. veteranus = стары, дасведчаны)
1) бывалы, вопытны воін; удзельнік вайны ў мінулым (напр. в. палка, в. вайны);
2) стары; заслужаны работнік, дзеяч у якой-н. галіне (напр. в. працы, в. сцэны).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ветэра́н
(лац. veteranus = стары, дасведчаны)
1) бывалы, вопытны воін (в. палка);
2) удзельнік вайны ў мінулым (в. вайны);
3) стары заслужаны работнік, дзеяч у якой-н. галіне (в. працы, в. сцэны).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
дэві́з, ‑а, м.
1. Праграмная кіруючая ідэя, выражаная адным ці некалькімі словамі; лозунг. Зрабіць як найбольш і як найлепш — стала дэвізам нашых людзей, дзе б яны ні працавалі. Пестрак. Усё шырэй і мацней гучыць палымяны дэвіз — жыць і змагацца па Ільічу. «Звязда».
2. Слова або выраз, якія замест свайго імя ставіць на творы аўтар, удзельнік закрытага конкурсу. Першую прэмію атрымаў праект пад дэвізам «Наперад».
3. Уст. Кароткі сімвалічны надпіс на гербе, шчыце, ордэне і пад.
[Фр. devise.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гайдама́к
(укр. гайдамак, ад тур. haydamak = нападаць)
1) украінскі казак, удзельнік вызваленчага руху на Украіне супраць польскай шляхты ў 17—18 ст.;
2) салдат контррэвалюцыйных войск у час грамадзянскай вайны на Украіне.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Асістэ́нт ’памочнік прафесара, урача; малодшы выкладчык у вну’ (БРС), ’пастаянны размоўца, удзельнік цырымоніі’, асістэ́нцыя ’прысутнасць пры знатнай асобе, пастаяннае дагляданне, заляцанне’ (Нас.). Сучаснае значэнне ўсталявалася, верагодна, пад рускім уплывам (Крукоўскі, Уплыў, 76). Значэнні, зафіксаваныя ў Насовіча, указваюць на польскую крыніцу запазычання (польск. asystent ’памочнік прафесара; памочнік, практыкант урача; член світы, якая ўдзельнічае ва ўрачыстасці; кавалер’). Ст.-укр. ассистенция з XVII ст., ассистентъ з XVIII ст., што ўказвае не толькі на магчымую даціроўку беларускага, але і на польскую крыніцу запазычання. Польскае з лац. assistent суправаджаючы’; у рускай мове з пачатку XVIII ст. праз нямецкую (Шанскі, 1, А, 163; Фасмер, 1, 94, указваюць на нямецкую крыніцу, паводле Смірнова, 49) ці польскую — Біржакава, Очерки, 344.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бае́ц, байца, м.
1. Удзельнік баёў; воін. Ідзі, баец, у жорсткі бой, Людзям пакутным памажы ты. Астрэйка. // Змагар за грамадскую справу. Яны байцы вялікай раці, Іх хата там, дзе ёсць прастор. Чарот. Яму [Мінску] сягоння безліч творчых спраў, Бо ён баец на мірным полі ратным. Хведаровіч.
2. Радавы ваеннаслужачы або партызан; салдат. Для пераможнага салюта. Якім байцоў Радзіма славіць, Мы ведалі, Урал магутны Даўно Руду ў мартэнах плавіць. Танк. [Намыснік Гані:] — Які ж з цябе баец арміі народных мсціўцаў. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)