раз’ядна́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

1. Разм. Аддзяліцца адзін ад другога (пра злучаныя часткі чаго‑н.). Правады раз’ядналіся.

2. перан. Страціць агульнасць у чым‑н., стаць далёкімі, чужымі адзін другому.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сарамата́, ‑ы, ДМ ‑маце, ж.

Разм.

1. Сорам, ганьба. [Ахрэм:] — Вунь бачыш?.. Новы старшыня ў сані ўпрогся, сарамата якая! Краўчанка.

2. Пачуццё маральнай адказнасці за свае паводзіны, учынкі. Страціць сарамату.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зачапі́цца, -чаплю́ся, -чэ́пішся, -чэ́піцца; зак.

1. чым, за што. Закрануўшы што-н., страціць магчымасць рухацца; закрануць сабой, якой-н. часткай цела ці адзення за што-н.

Воз зачапіўся за пень.

З. рукавом за дрот.

2. Ухапіцца, учапіцца (разм.).

З. рукамі за сук.

|| незак. зачапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і зачэ́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ашчаве́ць 1 ’звянуць, аслабнуць’ (Байк. і Некр.). Няясна, магчыма, да ашчавець 2, параўн. прастамоўнае скіснуць ’страціць настрой, здацца’ або да шчавы ’пусты’, параўн. рус. щавый ’пусты; пульхны’ (з тъщавъ ад тъщъ, параўн. тощий ’пусты, слабы’, гл. Фасмер, 4, 495).

*Ашчавець 2, ошчаві́ты ’пракіснуць’ (Клім.). Ад шчавы ’пракіслы’, параўн. шчавэ молоко ’пракідае малако’ (Вешт. 390).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Besínnung

f - свядо́масць, па́мяць, прыто́мнасць

die ~ verlíeren* — 1) стра́ціць прыто́мнасць, знепрыто́мнець; 2) тра́ціць [губля́ць] галаву́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

рэа́льнасць ж., в разн. знач. реа́льность;

р. прапано́вы — реа́льность предложе́ния;

аб’екты́ўная р. зне́шняга све́ту — филос. объекти́вная реа́льность вне́шнего ми́ра;

стра́ціць пачуццё ~ці — потеря́ть чу́вство реа́льности

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адпусці́цца, -пушчу́ся, -пу́сцішся, -пу́сціцца; зак. (разм.).

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аслабнуць, стаць менш нацягнутым, заціснутым.

Папруга адпусцілася.

2. Страціць загартоўку.

Сякера адпусцілася.

3. перан. Палагаднець, стаць больш згаворлівым.

Маці пазлуе крыху і адпусціцца.

4. Даравацца (пра грэх, віну і пад.).

Ім віна не адпусціцца — прыпомніцца ўсё.

|| незак. адпуска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

саба́чы, -ая, -ае.

1. гл. сабака.

2. Вельмі цяжкі, нязносны, а таксама (пра мароз, холад) незвычайна моцны ў сваім праяўленні (разм.).

Сабачая доля.

С. холад.

3. перан. Адданы, паслужлівы, пакорны (разм.).

Сабачыя вочы.

Сабачая пакорнасць начальству.

4. Састаўная частка некаторых батанічных і заалагічных назваў.

Сабачая мята.

С. клешч.

◊

Ушыцца ў сабачую скуру (разм.) — страціць сумленне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зайсці́ся, зайду́ся, зо́йдзешся, зо́йдзецца; зайшо́ўся, -шла́ся, -ло́ся; зайдзі́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Замерці, знямець, страціць адчувальнасць.

Пальцы зайшліся ад холаду.

Сэрца зайшлося ад страху.

2. Памерці (разм.).

З. ад голаду.

3. Пачаць нястрымана плакаць, смяяцца, кашляць і пад.

З. ад смеху.

Дзіця зайшлося ад плачу.

|| незак. захо́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

атупе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Страціць (у выніку зморанасці, хваробы і пад.) здольнасць разумець, усведамляць; стаць някемлівым, тупым. За гэты дзень, нават, праўдзівей сказаць, за гэтыя гадзіны, ён [Стафанковіч] атупеў, быццам адзеравянеў. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)