біяіндыка́тары

(ад бія- + індыкатары)

арганізмы, наяўнасць якіх або інтэнсіўнае развіццё служыць паказчыкам пэўных прыродных працэсаў або наяўнасці некаторых рэчываў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

біяклі́мат

(ад бія- + клімат)

кліматычныя ўмовы, якія разам з іншымі фактарамі асяроддзя вызначаюць існаванне, размнажэнне і развіццё жывых арганізмаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кансервава́ць, ‑рвую, ‑рвуеш, ‑рвуе; зак. і незак., што.

1. Прыгатаваць (гатаваць) кансервы з чаго‑н., ператварыць (ператвараць) у кансервы. Кансерваваць грыбы. Кансерваваць мяса. Кансерваваць рыбу.

2. Захоўваць ад псавання, разбурэння спецыяльнай апрацоўкай або стварэннем адпаведных умоў захоўвання. Кансерваваць у спірце шкілет птушкі. Кансерваваць кроў.

3. Часова прыпыніць (прыпыняць) развіццё, ход, дзейнасць чаго‑н. Кансерваваць прадпрыемства.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

tamować

незак.

1. затрымліваць;

tamować krew — затрымліваць крывацёк;

2. тармазіць;

tamować ruch uliczny — тармазіць вулічны рух;

tamować rozwój — тармазіць развіццё

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Група ’група’ (БРС). Рус. гру́ппа, укр. гру́па. Запазычанне з ням. мовы. Параўн. ням. Gruppe < франц. groupe (< іт.). Гл. Фасмер, 1, 464; Шанскі, 1, Г, 185 (апошні падрабязна характарызуе развіццё семантыкі слова).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Расто́мляць ’здымаць стомленасць’ (валож., Жыв. сл.). Дээтымалагізацыя ў выніку скарачэння доўгага зычнага на стыку прыстаўкі і кораня ў рас‑стомляць. Да стома (гл.). Семантычнае развіццё — пад уплывам аднаго са значэнняў прэфікса.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

growth [grəʊθ] n.

1. рост, развіццё;

growth hormones гармо́ны ро́сту

2. (in, of) павелічэ́нне, распаўсю́джанне, распаўсю́джванне;

population growth рост насе́льніцтва;

growth of education распаўсю́джанне/распаўсю́джванне адука́цыі;

the rapid growth in crime ху́ткі рост злачы́ннасці

3. med. пухлі́на

4. па́раснік, раслі́ннасць;

the thick growth of weeds густы́ па́раснік пустазе́лля

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Вало́жыць 1 ’баранаваць’ (КСТ). Да валога ’барана’ (гл.).

Вало́жыць 2 ’запраўляць ежу салам’ (Шн., 3, Касп.). Да валога 1 (гл.). Развіццё значэння: ’запраўляць ежу валогай (з канапель)папраўляць ежу > запраўляць тлушчам (салам)’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Па́сак ’жулік’ (Касп.). У выніку пераносу значэння з польск. pasek (gra w pasek) ’азартная гульня з рэмнем’. Да пас 1 (гл.). Параўн. аналагічнае развіццё ў бел. і чэш. мовах, дзе pásek ’стыляга’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Пупуро́к ’пупышка’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Магчыма, з літ. pupuras ’тс’ (там жа); параўн., аднак, рус. дыял. пупу́рушка ’буланчык’, пупу́рушек, пу́прушек ’прышчык’, што дапускае самастойнае фанетычнае развіццё памяншальнай формы ад пупыр (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)