вяры́гі, ‑рыг; адз. няма.
Жалезныя ланцугі, аковы, якія насілі на целе рэлігійныя фанатыкі. // перан. Тое, што скоўвае, робіць цяжкім жыццё, існаванне. О, колькі, Мінск, ты здзекаў перанёс, Пакуль не збыў пакутныя вярыгі. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папо́мніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што і з дадан. сказам.
Надоўга запомніць (што‑н. непрыемнае). [Лявон:] — Згары ты разам са сваім камбайнам! Будзеш тырчаць тут колькі ўлезе. Папомніш, як з Лявонам катацца. Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапсава́ць, ‑псую, ‑псуеш, ‑псуе; ‑псуём, ‑псуяце; зак., каго-што.
Сапсаваць, папсаваць усё, многае. Перапсаваць усе дэталі. □ [Палашка:] — Учора .. надумаўся [дзед Аўсей] аладкі пячы: колькі мукі перапсаваў, сала перапаліў... Лынькоў. // Разм. Зрабіць дрэнны ўплыў на ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапыні́цца, ‑пынюся, ‑пынішся, ‑пыніцца; зак.
Спыніцца, прыпыніцца на кароткі час, перарвацца. Падпісаўшы колькі паперак, Варанецкі перапыніўся і прыкурыў люльку. Скрыган. Калі на нейкі час перапыніўся мінамётны абстрэл, Марыя высунула галаву з акопчыка. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расчу́ленасць, ‑і, ж.
Стан расчуленага; усхваляванасць. [Хлопчык] паволі змаўкаў, сціха хліпаючы не столькі ад гора, колькі ад расчуленасці. Гарэцкі. Засталася расчуленасць, ціхая, трошкі як быццам хмельная радасць успамінаў, выразных да самай найменшай драбніцы. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
садавіна́, ‑ы́, ж., зб.
Плады садовых дрэў. Свежая садавіна. □ Вусень пааб’ядаў вясною лісце ў садзе, і цяпер няма садавіны. Чорны. Была надта вялікая бура з навальніцай. Садавіну ўсю абтрэсла, дрэў колькі паламала... Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цані́ць несов., в разн. знач. цени́ть;
ко́лькі вы цэ́ніце гэ́ту карці́ну? — во что вы це́ните э́ту карти́ну?;
наро́д до́рага цэ́ніць сваю́ свабо́ду — наро́д до́рого це́нит свою́ свобо́ду
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Пыш ’прысак’: колькі пышу! (слонім., Нар. лекс.), рус. пыш ’тс’, сюды, відаць, і пыш, пышь ’мякіна ад грэчкі, канапель’; параўн. таксама славен. piš ’бура, навальніца, дождж з ветрам’. Прасл. *pyšъ утворана ад *pychati ’дуць, узлятаць ад подыху’, што пацвярджае і славен. piš ’подых, дыханне’, а таксама рус. пышать ’дыхаць, рабіць уздыхі і выдыхі’, гл. Фурлан–Вязла». З, 43; Фасмер, 3, 422; іншыя фанетычныя варыянты ў рус. арл. пыс ’прысак, попел’, ярасл. пыск ’лёгкі налёт на вуглях’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
влезть сов., в разн. знач. уле́зці, мног. паўла́зіць; (наверх) узле́зці, мног. паўзла́зіць;
◊
ско́лько влезет ко́лькі ўле́зе;
влезть в долги́ уле́зці ў даўгі́;
влезть в ду́шу уле́зці ў душу́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
ме́ра, -ы, мн. -ы, мер, ж.
1. Адзінка вымярэння.
М. даўжыні.
М. вагі.
2. Велічыня, ступень чаго-н.
3. Дзеянне або сукупнасць дзеянняў, сродкаў для ажыццяўлення чаго-н.
Прыняць рашучыя меры.
Меры сацыяльнай асцярогі.
◊
Знаць меру — праяўляць умеранасць у чым-н.
У меру —
1) дастаткова, 2) якраз столькі, колькі і трэба.
У адной меры — такі самы, як і быў раней, без змен.
Па меры чаго, прыназ. з Р — у адпаведнасці з чым-н., супадаючы з чым-н.
Па меры сіл.
Па меры магчымасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)