по́дбегам, прысл.
Вельмі хутка, падбягаючы (рухацца, перамяшчацца). Жарнавік хадзіў подбегам, вечна спяшаўся — ці то на .. вытворчы аб’ект, ці на станцыю. Пестрак. Сёмка ківае галавой і подбегам накіроўваецца ў свой двор. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раўчаві́на, ‑ы, ж.
Абл. Роў, равок. Мінуўшы панскі двор са старасвецкім паркам, з будынінамі, пачарнелымі ўжо ад часу, дарога апошні раз спусцілася з горкі ў шырокую раўчавіну, заросшую дробным алешнікам. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Маёнтак, маёнтык, мае́нток, маёнток ’зямельныя ўладанні памешчыка’, ’панскі двор, сядзіба’ (ТСБМ, Шушк., Лекс. і грам., Нас., Шат., Касп., Бяльк., ТС), яшчэ ст.-бел. маетокъ ’тс’ (1648 г.). Аднак пазней была ўспрынята польская форма majątek (Булыка, Запазыч., 195; Пальцаў, Лекс. і грам., 38).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ха́та, -ы, ДМ ха́це, мн. -ы, хат, ж.
1. Жылая сялянская пабудова, зрубленая з бярвення.
2. Унутраная частка такой пабудовы.
Х. была чыста прыбрана.
За чысцінёй у хаце сочаць, але ад парога хаты не мятуць (з нар.).
3. Асобны сялянскі двор, гаспадарка; асобная сям’я.
Пасёлак у дваццаць хат.
|| памянш. ха́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. ха́тні, -яя, -яе (да 1 і 2 знач.).
Хатнія дзверы.
Хатнія рэчы.
Хатняя работа.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
варо́тцы, ‑аў; адз. няма.
1. Памянш. да вароты; невялікія вароты.
2. Уваход у двор пры варотах або пры браме; брамка, веснічкі. Тут пачуўся званок, бразнулі варотцы і з’явіўся збянтэжаны Уладзімір Кавальскі. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́цькаў, ‑кава.
Які належыць бацьку, уласцівы бацьку (у 1 знач.). Пайсці бацькавай дарогай. □ Мяне сцяжынка ўжо вяла да дому, У бацькаў двор аселіцай вяла. Гілевіч.
•••
За бацькавай галавой (жыць) — весці бесклапотнае жыццё.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пако́й м Zímmer n -s, -;
пако́й выхо́дзіць во́кнамі ў двор das Zímmer geht auf [in] den Hof hináus;
зня́ць пако́й ein Zímmer míeten;
здава́ць пако́й ein Zímmer vermíeten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Прыдо́ражня (прыдо́рожня) ’прыгуменне’ (лун., Нар. сл.). Суадносіцца з до́ражнік ’двор для жывёлы’ (Шат.); даржні́к ’адроджанае месца, куды летам заганяюць статак’ (Варл.; ашм., Стан.), што магло б даць падставы рэканструяваць прасл. *dьržьnikъ ’месца, дзе (часова) утрымліваюць статак’ з нерэгулярным, але і не ўнікальным пераходам ‑ь‑ у спалучэнні з плаўным у галосны непярэдняга раду, параўн. шырока распаўсюджанае рус. дыял. доржа́ть ’трымаць, мець у руках і пад.’ (СРНГ, 8, 130). Аднак больш верагодна, што аснова слова з’яўляецца мадыфікаванай пад уплывам дарога літуанізмам dar̃žiñe ’адрына, гумно’, параўн. даржэ́нь ’двор’, ад літ. daržas, лат. dārzs, латг. dāržes ’месца, дзе адпачывае свойская жывёла’ (Блесэ, SB, 12; Лучыц-Федарэц, Лекс. Палесся, 174).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запру́дзіць, ‑пруджу, ‑прудзіш, ‑прудзіць; зак., што.
1. Перагарадзіць запрудай, плацінай; загаціць. Запрудзіць раку.
2. перан. Разм. Запоўніць, перапоўніць сабой якую‑н. прастору. Пазбіраліся каля натоўпу і жанчыны з дзецьмі, запрудзілі ўвесь двор. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́пруціцца, ‑пручуся, ‑пруцішся, ‑пруціцца; зак.
Разм.
1. Выпраміцца, напружыцца. Рыбіна выпруцілася і выскачыла з сеткі.
2. Груб. Памерці; здохнуць. — Найшла ў двор, каб ты выпруцілася, — крыкнула не сваім голасам на свінню дзяўчынка. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)