пекар, ‑а, м.
Рабочы, які займаецца выпечкай хлеба; хлебапёк. — Чаго панікаваць? Іншы раз і ў пекара са стала хлеб зводзіцца. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
подавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да пода; з подам. Подавая печ.
2. Спечаны на подзе ў печы. Подавы хлеб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дели́ть несов., в разн. знач. дзялі́ць; (разделять — ещё) падзяля́ць;
◊
дели́ть всё попола́м дзялі́ць усё папала́м;
дели́ть хлеб и соль дзялі́ць хлеб і соль;
дели́ть не́чего няма́ чаго́ дзялі́ць;
дели́ть шку́ру неуби́того медве́дя дзялі́ць ску́ру незабі́тага мядзве́дзя;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
акраец, ‑райца, м.
Кавалак хлеба, пірага, булкі, адрэзаны ад непачатага краю. Акраец хлеба. Адрэзаць (адкроіць) акраец. ▪ На адным канцы століка ляжаў загорнуты ў далікатны абрус акраец хлеба. Колас. // Кавалак хлеба. Хоць ёсць у запасе ў нас леташні хлеб, Ды з новага ўраджаю Спяклі мы, і вось на вячэрнім стале Ляжыць перад намі акраец. Танк. // Паэт. Што‑н. падобнае на акраец хлеба. Акраец пачырванелага сонца ўжо ледзь віднеўся з-за эглайнаўскай вежы. Броўка.
•••
Свой акраец хлеба — хлеб, кавалак хлеба; хлеб як сродак існавання. Мець свой акраец хлеба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неу́бранный
1. непрыбра́ны;
неу́бранная ко́мната непрыбра́ны пако́й;
2. с.-х. несабра́ны, няўбра́ны;
неу́бранный хлеб несабра́нае (няўбра́нае) збо́жжа.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Schmálzbrot
n -(e)s, -e хлеб [бутэрбро́д] з то́пленым са́лам [шма́льцам]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Бу́лка ’белы хлеб’ (Карскі 1, Сцяшк.), ’пшанічны хлеб’ (Сцяц. Нар., Вешт.), ’жытні хлеб’ (Касп., Нас., Шн.), ’бохан хлеба’ (Бяльк.). Гл. яшчэ Бесар., Федар., 2. Падрабязна агляд значэнняў Сцяц. Нар., 25 (які лічыць, што найбольш пашыранае і даўняе значэнне ’пшанічнае печыва дзецям’). Рус. бу́лка, укр. бу́лка. Лічыцца запазычаннем з польск. bułka ’тс’ (вядомае з XV ст.). Праабражэнскі, 1, 52; Брукнер, 48; Слаўскі, 1, 50; Бернекер, 100; Рудніцкі, 251; Шанскі, 1, Б, 222. Аб запазычанні сведчыць тое, што ва ўсх.-слав. мовах слова з’явілася вельмі позна: у рус. і ўкр. з XVIII ст., у бел., мабыць, таксама (няма ў Булыкі). Крыніца польскага слова не вельмі пэўная (італ.; франц. boule ’круглы хлеб’, с.-в.-ням. biule ’шышка і г. д.’, швед. bulle ’хлеб, булка і да т. п.’; Слаўскі, 1, 50). Вельмі няпэўныя версіі пра роднаснасць усх.-слав. бу́лка з булава́, булды́рь і г. д. (так Фасмер, 1, 239; там і агляд іншых параўнанняў). Да слова бу́лка параўн. яшчэ Вештарт, Лекс. Палесся, 107–110.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сольI хим., перен. соль, род. со́лі ж.;
столо́вая соль стало́вая соль;
англи́йская соль англі́йская соль;
бертоле́това соль бертале́тавая соль;
◊
соль земли́ соль зямлі́;
вся соль в том, что… уся́ соль у тым, што…;
сы́пать соль на ра́ны сы́паць соль на ра́ны;
встреча́ть хле́бом-со́лью сустрака́ць (віта́ць) хле́бам-со́ллю;
пуд со́ли съесть пуд со́лі з’е́сці;
соль тебе́ в глаза́! (от дурного глаза) соль табе́ ў во́чы!;
атти́ческая соль аты́чная соль, дасці́пны жарт;
хлеб-со́ль хлеб-со́ль;
води́ть хлеб-со́ль (с кем) зна́цца (з кім);
забы́ть (чью) хлеб-со́ль забы́ць (чыю) хлеб-со́ль, не по́мніць зро́бленай ла́скі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
адпячы, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце, ‑пякуць; пр. адпёк, ‑пякла, ‑пякло; зак., што.
Пратрымаўшы даўжэй, чым трэба ў печы, перапячы. Адпячы хлеб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гірса, ‑ы, ж.
Пустазелле сямейства злакавых. Сягоння не пазнаць Былых палос, разор, Дзе толькі рос палын Ды горкі хлеб з гірсою. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)