(21.7.1882, хутар Семіратоўшчына Лебядзінскага пав. Харкаўскай губ. — 15.1.1967),
рускі паэт і мастак. Адзін з першых рус. футурыстаў (гл.Футурызм), арганізатар групы кубафутурыстаў. У 1902—03 вучыўся ў Мюнхенскай каралеўскай акадэміі (мастацтваў), у 1910—14 — у Маскоўскім вучылішчы жывапісу, скульптуры і дойлідства. У 1913—14 разам з У.У.Маякоўскім і В.В.Каменскім удзельнічаў у турнэ футурыстаў па Расіі. З 1920 жыў у Японіі, з 1922 — у ЗША, дзе займаўся пераважна мастацтвам. Пачаў друкавацца ў 1899. Аўтар зб-каў вершаў «Хвост, які лысее» (1919), «Вершы і біяграфія. Да 25-годдзя маст.-літ. дзейнасці (1898—1923)» (1924), «1/2 стагоддзя» (1932), «Талстой. Горкі. Паэмы» (1929) і інш., кн. прозы «Па Ціхім акіяне» (1927) і ўспамінаў «Маякоўскі і яго сучаснікі» (1932).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
КУРДЗЮ́ЧНЫЯ АВЕ́ЧКІ,
парода грубашэрсных і паўгрубашэрсных авечак мяса-сальнага тыпу, якія маюць тлушчавыя адклады на крыжы (курдзюк). Паходзяць ад дзікага барана аргалі (архара). Пашыраны ў Казахстане, Цэнтр. Азіі, на Аравійскім п-ве, у Паўн. Афрыцы. Асн. пароды — гісарская, джайдара, сараджынская, таджыкская, адыльбаеўская і інш. Прыдатныя для гадоўлі ў раёнах пустынь і паўпустынь. Непатрабавальныя да кармоў, здольныя рабіць вял. пераходы.
Маса самцоў да 180 кг, самак да 130 кг. Маса курдзюка да 30 кг. Галава падоўжаная, гарбаносая. Вушы доўгія, часта звіслыя Хвост кароткі. Большасці парод уласціва высокая мясная прадукцыйнасць. Шэрсная прадукцыйнасць нізкая — 2—2,2 кг. Воўна неаднародная, выкарыстоўваецца для вырабу грубага сукна, дываноў, валенага абутку і інш. 3 малака гатуюць брынзу, айран, сыры. Плоднасць 105—120 ягнят на 100 матак.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЛА́СТАЎКІ, ластаўкавыя (Hirundinidae),
сямейства птушак атр. вераб’інападобных. 20 родаў, 79 відаў. Пашыраны ўсюды, акрамя Арктыкі, Антарктыкі і некат. акіянічных астравоў. На Беларусі 3 віды: Л. берагавая, або беражанка (Riparia riparia), Л. вясковая, або касатка (Hirundo rustica), і Л. гарадская, або варанок (Delichon urbica). 2 віды ў Чырв. кнізе МСАП.
Даўж. да 28 см, маса да 60 г. Апярэнне шчыльнае, пераважна цёмнае з метал. бляскам зверху і светлае знізу. Крылы доўгія, вузкія. Дзюба кароткая, сплюшчаная. Хвост выемчаты. Ногі кароткія. Кормяцца насякомымі, Л. дрэвавая амерыканская (Tachycineta bicolor) — ягадамі ядлоўцу. Гнёзды паўшарападобныя або ў выглядзе плоскай біклажкі, робяць з грунту, змешанага са слінай, прымацоўваюць іх да скал і пабудоў; у некат. відаў гнёзды ў норах і дуплах. Часта гняздуюцца калоніямі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ласт1 ’хвост у бабра’ (Інстр. 2), рус.арханг.ласт ’невялікая драўляная лапатка, якой бяруць цеста з дзежкі’. Да прасл.lapstъ, якое з’яўляецца роднасным да лат.lâpsla ’лапата’, lãpa ’лапа’, літ.lópa ’тс’ (Фасмер, 2, 462–463). Сучаснае літаратурнае ласт ’відазмененая канечнасць некаторых водных жывёл і птушак’ (ТСБМ) — з рус.ласт ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 72) таксама, як і ласты ’прыстасаванне ў выглядзе вясла для палягчэння плавання пад вадой’ (ТСБМ).
Ласт2 ’застаронак’ (Сл. паўн.-зах.). Рус.ласт ’дранка, рэйкі, якімі прашываюць пазы ў лодках, суднах’, лост ’тс’, лостить ’абшалёўваць корпус судна, лодкі’. З фін., алан.lasta ’дранка, планка’ (Фасмер, 2, 463). Параўн. таксама вепс. лаst ’расколатае палена для лучыны’, лastęńik ’палукаш у простыя сані’, і рус.ла́сти ’памост з бярвення для праезду, праходу праз балота, гаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
A cane non magno saepe ingens aper tenetur
Маленькі сабачка часта стрымлівае вялізнага дзіка.
Маленькая собачка часто сдерживает большого кабана.
бел. Конік маленькі, ды даражэнькі. Малая прачка часам многа зробіць. Малы жук, ды вялікі гук. Малы залатнік, ды дарагі.
рус. Муравей невелик, а горы копает. Мала блошка, да и царю спуску не даёт. Мал золотник, да дорог. Невеличка мышка, да зубок востёр. Невеличка птичка, да коготок востёр.
фр. Petit mais brave (Мал, да удал). Petit chien belle queue (У маленькой собачки красивый/прекрасный хвост).
англ. Little strokes fell great oaks (Мелкие удары валят огромные дубы).
нем. Klein, aber fein (Маленький, да удаленький). Kleine Fliegen stechen große Leute (Маленькие мухи, но и большого человека кусают). Kurzer Flachs gibt auch langen Faden (Короток лён, а даёт длинные волокна).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
bush
[bʊʃ]1.
n.
1) куст -а́m.
2) дзі́кі за́расьнік, хмызьня́к -у́, гушча́р -у m.
3)
а) густа́я чупры́на
б) лісі́ны хвост
2.
v.t.
1) абса́джваць або́ заса́джваць куста́мі
2) Sl. стамі́ць, змардава́ць, вы́матаць, змары́ць
I am bushed — Я вы́матаная
3.
v.i.
гу́ста разраста́цца
•
- beat around the bush
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Fáhne
f -, -n
1) сцяг, штанда́р
mit flíegenden ~n — з разго́рнутымі сцяга́мі
éine ~ áufpflanzen [híssen] — узня́ць сцяг
die ~ sénken — апусці́ць [спусці́ць] сцяг
zu den ~n éilen — стаць пад знамёны
2) флю́гер
3) палігр. гра́нка
4) хвост (паляўнічага сабакі)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
разя́віць, разяўлю, разявіш, разявіць; зак., што.
Разм. Шырока раскрыць (рот, пашчу). Саша ад здзіўлення разявіла рот.Шамякін.Прачнуўся кот, што ляжаў на падушцы; разявіў рот, выгнуў дугой спіну і прутам адставіў хвост.Чарнышэвіч.
•••
Разявіць горла — моцна, на ўсю сілу загаварыць, закрычаць.
Разявіць рот — а) (груб.) сказаць што‑н. [Пятрок] не даваў Асташонку разявіць рот, усё гаварыў і гаварыў сам: гадаваў пытанні і адказваў на іх.Ваданосаў; б) тое, што і разявіць горла; в) быць вельмі няўважлівым, рассеяным, неасцярожным. У цешчы грошы ўкралі на базары, бо рот разявіла яна, — Зноў Калістратава віна.Корбан; г) падрацца, разваліцца (пра абутак). Прайшлі не многа мы, а боты Ужо разявілі раты.Кусянкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ча́ўкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Утвараць характэрныя гукі пры жаванні, ядзе. Немец сядзеў за сталом на лаве, парэзваў нешта ножыкам і клаў у рот, жаваў і чаўкаў.Чорны.«Чаўкае, як свіння», — падумаў Славік, каб хоць як-небудзь прынізіць свайго непрыяцеля.Шамякін.//што і без дап. Есці, гучна прыцмокваючы. [За перагародкай], фарсіста закруціўшы спіраллю хвост, скуб з Віталькавых рук і смачна чаўкаў зелле ладны круглы парсючок.Палтаран.Казюк Клышэўскі смачна чаўкаў і ў той жа час урачыста адказваў на пытанні.Броўка.
2. Утвараць гукі, падобныя на тыя, што ўзнікаюць пры жаванні; чвякаць. Пад ботамі чаўкае набрынялая вадой зямля.Асіпенка.Боты такія мокрыя, што аж чаўкаюць у іх анучы.Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
buda
bud|a
ж.
1. палатка; ятка; шапік;
2. буда; будка;
psia ~a — сабачая будка;
3. крыты воз; фургон;
~a ciężarówki — кабіна грузавіка;
psu na ~ę — кату пад хвост
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)