вінегрэ́т
(фр. vinaigrette = падліва з воцатам)
1) халодная страва з дробна нарэзанай агародніны, запраўленая воцатам, алеем і іншымі прыправамі;
2) перан. сумесь розных паняццяў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
клёцкі
(польск. kluski, kloski, ад с.-в.-ням. kloz)
страва з мучнога цеста або дранай бульбы ў выглядзе галачак, звараных у супе, малацэ, вадзе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
*Жаме́ра, жоме́ра ’страва з цёртай бульбы’ (мазыр., З нар. сл., 163). Утворана, як і жамяра́ 1, з кораня жем‑ (гл. жа́мка) і суфікса ‑ер‑а са зборным значэннем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мя́цьва ’корм свіней: дробна насечаная трава, пасыпаная мукой’ (Мядзв.), ’тс’, ’страва, прыгатаваная з зялёнай агародніны’ (КЭС, лаг.). Да мяць (гл.). Аб суфіксе -ва гл. Сцяцко, Афікс. наз., 34.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Квасо́ўка ’кіслы крупнік’ (ТС, Ян., Вешт., Мат. Гом., З нар. сл., Сцяц., Бел. нар. сл.), ’кампот’ (Сцяшк. Сл.), ’страва з круп і сушанай садавіны’ (Нар. словатв.). Да квас (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляме́шка 1 ’рэдкая страва з мукі’ (ТСБМ). Да ляме́ха (гл.).
Ляме́шка 2 ’няўклюдны, непаваротлівы чалавек’, лемешы́шчэ ’вельмі няздатны, няздольны, непаваротлівы чалавек’ (ТС). У выніку пераносу значэння з ле́мех (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́мачка ’мачанка’ (Сцяшк. Сл.), ’вада для змочвання пальцаў праллі’ (Варл.). Рус. пом ачка ’соус’, помаку́шка ’рэдкая страва з канопляў, у якую макал і хлеб’. Да па‑ і макацъ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́ршы, -ая, -ае.
1. гл. адзін.
2. Першапачатковы, самы ранні, які з’явіўся крыніцай або аб’ектам дзеяння раней за іншых.
Першае ўражанне.
Не першага веку (не малады). Прадукт не першай свежасці (пачынае псавацца). П. рэйс.
3. Самы лепшы з усіх у якіх-н. адносінах, выдатны, добры.
П. майстар.
П. гатунак.
4. у знач. наз. пе́ршае, -ага, н. Рэдкая страва (суп, булён і пад.), што падаецца ў пачатку абеду.
З’есці першае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Ленгамі́ны ’ласункі’ (шчуч., Сцяшк. Сл.). Запазычана з польск. leguminy, legumina ’мучная салодкая страва, дэсерт’, ст.-польск. ’стручковыя расліны’, ’крупы’, якія з лац. legumina (мн. лік) < legumen ’стручковыя, гародніна’ (Слаўскі, 4, 118–119).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пе́трах ’вантробы’ (Янк. 1), ’страва са свіных трыбухоў’ (рэч., Мат. Гом.). Да палірахі (гл.). Адз. л. у лексемы пад уплывам рус. лотрах ’унутранасці жывата’. Гук ‑ė‑ мае, відаць, экспрэсны характар (параўн. петлах).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)