рэвалю́цыя
(фр. révolution, ад лац. revolutio = пераварот)
1) карэнны пераварот у жыцці грамадства, які заключаецца ў гвалтоўным звяржэнні старога грамадскага ладу і ўстанаўленні новага;
2) перан. карэнныя змены ў якой-н. галіне (навуцы, тэхніцы, мастацтве), якія прыводзяць да абнаўлення (напр. навукова-тэхнічная р.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
лавела́с, ‑а, м.
Спакуснік жанчын; ахвотнік да любоўных прыгод; залётнік. — Не хлапчук жа .. [Сярожка], а студэнт трэцяга курса інстытута замежных моў і не лавелас які-небудзь, а вось на табе. З першага погляду закахаўся ў дзяўчыну. Скрыпка. [Казік:] — Не, я скажу толькі тое, што добра ведаю.. Ад тваёй ласкавай усмешкі ў старога лавеласа аж млела сэрца. Машара.
[Ад уласнага імя.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гнёт, ‑у, М гнёце, м.
1. Тое, што і прыгнёт. Хто перажыў увесь гнёт і зверствы старога капіталістычнага рэжыму, той навучыўся многаму і многаму. Ленін. // Усё тое, што гняце, мучыць. Адчуванне невыразнасці і няпэўнасці Пракопавага лёсу цяжкім гнётам ляжала на Мікітавым сэрцы. Колас.
2. Разм. Груз, якім націскаюць што‑н. Пакласці сыр пад гнёт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зва́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. звальваць — зваліць 1 (у 3, 5 знач.).
2. Беспарадкава накіданая куча чаго‑н. Аднаго разу Міхальчук ішоў каля РТС і ў звалцы старога жалеза заўважыў тры іржавыя карпусы ад жняярак. Карпюк.
3. Месца, куды звозяць, выкідваюць смецце, непрыгодныя рэчы. Гарадская звалка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узлава́ць, узлую, узлуеш, узлуе; узлуём, узлуяце; зак.
Разм.
1. каго. Увесці ў злосць, раззлаваць. Бацькаў адказ узлаваў маці. Васілевіч. [Ганна] баялася лішнім словам, няўдалым рухам узлаваць затоенага старога. Мележ.
2. Абл. Тое, што і узлавацца. Клемсіха ўзлавала, пачала лаяць .. [Сёмку]. Галавач. Гаварушка ўзлаваў і сам схапіў з плячэй мяшок, перавярнуў яго ўверх сподам і пачаў трэсці. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
предводи́тельство
1. (действие) правады́рства, -ва ср.; (руководство) кіраўні́цтва, -ва ср.; кама́ндаванне, -ння ср.;
под предводи́тельством ста́рого партиза́на пад кама́ндаваннем старо́га партыза́на;
предводи́тельство отря́дом кіраўні́цтва (кама́ндаванне) атра́дам;
2. (звание, должность дворянства) ист. марша́лкаўства, прадвадзі́цельства, -ва ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Кі́лька 1 ’некалькі’ (Сл. паўн.-зах.). Ст.-бел. килька (з 1566 г.): Булыка, Запазыч., 154. З польск. kilka (там жа, 461). У польскай мове новаўтварэнне з больш старога kielko (Слаўскі, 2, 161).
Кі́лька 2 ’невялікая прамысловая рыба сямейства селядцовых’ (ТСБМ). Запазычанне пры пасрэдніцтве рускай мовы з эст. kilu, фін. kilo ’тс’. Латышскае пасрэдніцтва дало цюлька (гл.) (Фасмер, 2, 233; Трубачоў, Дополн., 4, 135–136).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыды́баць ’прыйсці з цяжкасцю (звычайна пра старога, кульгавага і пад. чалавека)’ (Ласт., ТСБМ, ТС), прыдэ́баць ’ледзь прыйсці’, прыды́баті ’спаткаць’ (Сл. ПЗБ), таксама вытворнае м. р. прыдыба́йло ’чалавек, які прычыкільгаў або прыйшоў употайкі, хаваючыся’ (ваўк., Федар.). Прэфіксальнае ўтварэнне, што да ды́баць (гл.). Параўн. рус. смал. приды́бать ’прыйсці, дабрацца куды-небудзь з цяжкасцю’, укр. приди́бати ’прыплесціся, прыйсці; сустрэць каго-небудзь’. Гл. таксама ЕСУМ, 2, 64; Анікін, Этимология, 296–297.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бытава́нне, ‑я, н.
1. Жыццё, існаванне, быт. Тут будуюць сваё бытаванне.. Пралетары — зямлі ўладары! Колас. // Знаходжанне. [Кляновіч:] — Маё бытаванне ў вашага гаваруна старога Несцера не прапала дарэмна. Пестрак.
2. Распаўсюджанасць, пашыранасць дзе‑н. чаго‑н. Мне здаецца, што будзе вельмі добра, калі мы асмелімся прыняць у літаратурную практыку тыя словы, якія маюць шырокае бытаванне ў народнай мове. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
го́рыч, ‑ы, ж.
1. Горкі пах, горкі смак. Горыч дыму. □ Дзіцячай усмешкай застыну, Калі прыгадаецца ранак, Забытая горыч палыну, Драўляны даверлівы ганак. Вярба.
2. перан. Цяжкае, горкае пачуццё, выкліканае горам, няўдачай, крыўдай і пад. Горыч паражэння. Горыч разлукі. □ Боль і горыч ад незаслужанай крыўды ахапілі сэрца старога, і ён, стоячы на скрыжаванні дарог, у думках звяртаецца да сына. Хромчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)