каза́ны говорённый; произнесённый;

не тут ~на — не здесь будь ска́зано;

не пры вас ~на — не при вас будь ска́зано;

~ная ка́зка — ста́рая исто́рия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заваява́ць сов.

1. (подчинить при помощи военных действий) завоева́ть, покори́ть;

2. перен. завоева́ть;

з. сабе́ аўтарытэ́т — завоева́ть себе́ авторите́т;

з. свабо́ду — завоева́ть свобо́ду

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пастраля́ць сов.

1. (всех, многих) перестреля́ть, постреля́ть;

2. (израсходовать при стрельбе) расстреля́ть; перестреля́ть;

п. патро́ны — расстреля́ть (перестреля́ть) патро́ны;

3. (нек-рое время) постреля́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пату́гі (ед. пату́га ж.)

1. (при родах и т.п.) поту́ги;

2. перен. (попытки что-л. сделать) поту́ги, уси́лия;

ма́рныя п. — напра́сные поту́ги (уси́лия)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

По́бацень ’планка, якая ідзе ад загнутага канца полаза ў санях да першага капыла’ (Маслен.), пабуянь ’тс’ (ТС). Да бок (гл.); у названых формах можна бачыць захаванне архаічнага чаргавання к > //: по боце, параўн. на том боіф (XVII ст.), при боцехь (Сл. Скар.) і пад. (адносна гэтай з’явы гл. Карскі, 1. 366), гл. таксама по́буцье ’тс’ (ТС), або цоканне (пераход ч у ц), як у валацня (гл.) ад валачыць. Далей ц магло быць успрынята як першаснае і пры змене пазіцыі перайсці ў т: лабатыя (< *ло- боцня) ’бакавая вяроўка ва ўвязаным возе сена’ (ТС), не выключана, пад уплывам іншых лексем, напрыклад, пляцень ’галлё, якім заплятаюць пляцень’ — плетня ’тс’ (ТС). Параўн. падачы‑ на (гл.); суфіксацыя на ‑ень характэрна для назваў частак саней, воза і пад., параўн. пбперадзень ’вяз, якім замацоўваюцца галоўкі саней’, памарозяць ’брусок на капылах саней’ (Сл. ПЗБ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

степе́нство ср., уст.

1. (рассудительность, солидность) пава́жнасць, -ці ж., ста́ласць, -ці ж.;

2. (при обращении) мі́ласць, -ці ж.;

ваше́ степе́нство уст., прост. ва́ша мі́ласць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

употребля́ться

1. (использоваться) скарысто́ўвацца, выкарысто́ўвацца, ужыва́цца;

стрептомици́н употребля́ется при лече́нии туберкулёза стрэптаміцы́н ужыва́ецца пры лячэ́нні туберкулёзу;

2. страд. скарысто́ўвацца, выкарысто́ўвацца; ужыва́цца; тра́ціцца; см. употребля́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АЛЯКСА́НДРАЎ Мікалай Мікалаевіч

(11.6.1917, Бранск, Расія — 7.10.1981),

бел. анколаг. Чл.-кар. АМН СССР (1974), д-р мед. н. (1955), праф. (1962). Герой Сац. Працы (1977). Скончыў Ваен.-мед. акадэмію імя Кірава ў Ленінградзе (1940). З 1950 на кафедры факультэтнай хірургіі гэтай акадэміі. З 1960 дырэктар НДІ анкалогіі і мед. радыялогіі Мін-ва аховы здароўя Беларусі, адначасова заг. кафедры анкалогіі Бел. ін-та ўдасканалення ўрачоў. Працы па тэорыі пухлінаўтварэння, біяхіміі, імуналогіі, дыягностыцы і лячэнні злаякасных пухлін, арганізацыі проціракавай барацьбы на Беларусі.

Тв.:

Операционный риск и интенсивная терапия в онкологической клинике. Мн., 1976 (у сааўт.);

Применение гипертермии и гипергликемии при лечении злокачественных опухолей. М., 1980 (у сааўт.).

М.М.Аляксандраў.

т. 1, с. 296

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІ́НЗБУРГ Соня Ёселеўна

(13.11.1922, в. Татарск Смаленскай вобл., Расія — 25.8.1994),

бел. вучоны ў галіне нейрафізіялогіі. Д-р мед. н. (1972). Скончыла Мінскі мед. ін-т (1947). З 1948 у Ін-це фізіялогіі АН Беларусі, з 1985 у Бел. НДІ анкалогіі і мед. радыялогіі. Навук. працы па даследаванні эл. актыўнасці і гемадынамікі галаўнога мозга пры парушэнні мазгавога кровазвароту пры дэміэлінізавальных хваробах, пытаннях дыягностыкі метастатычнага пашкоджання галаўнога мозга, ацэнцы функцыян. стану галаўнога мозга пры лакальнай і агульнай гіпертэрміі ў выпадках комплекснага лячэння анкалагічных хворых.

Тв.:

Электрическая активность и гемодинамика головного мозга при окклюзии мозговых артерий. Мн., 1974;

Клинические и экспериментальные вопросы термолучевой терапии. Обнинск, 1989 (у сааўт).

т. 5, с. 250

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГАЛКО́ЎСКАЯ Галіна Апанасаўна

(н. 7.4.1938, Мінск),

бел. вучоны ў галіне гідрабіялогіі, заалогіі і папуляцыйнай экалогіі. Д-р біял. н. (1989), праф. (1990). Чл.-кар. Пятроўскай АН (С.-Пецярбург; 1994). Скончыла БДУ (1959). З 1962 у Бел. НДІ рыбнай гаспадаркі, з 1971 у Ін-це заалогіі АН Беларусі. Навук. працы па папуляцыйнай экалогіі і экалаг. фізіялогіі беспазваночных, структуры і функцыянаванні згуртаванняў водных жывёл.

Тв.:

Рост водных животных при переменных температурах. Мн., 1978 (разам з Л.М.Сушчэнем);

Эколого-биологические основы массового культивирования коловраток. Мн., 1988 (разам з І.Ф.Міцянінай, В.А.Галоўчыцам);

Planktonic rotifers and temperature // Hydrobiologia. 1987. № 147;

Oxygen consumption rate in rotifers // Там жа. 1995. № 313—314.

т. 4, с. 466

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)